Column: Muck is the mother of money!
De koe speelde in deze, op akkerbouw gerichte beschavingen, een hoofdrol. Zonder de mogelijkheden om machines te gebruiken, was het dier een ideale transporteur van mineralen en een goede composteerder van celluloserijk materiaal. Jaap van Bruchem, de geestelijk vader van het kringloopdenken, zag in de jaren 90, tijdens een van zijn reizen op Java al, dat goede mest nog belangrijker was dan de productie van zuivel en vlees. Waar de kern ligt, is dat als je goede mest maakt en voldoende mest hebt, de rest vanzelf volgt.
Mest is tegen 2026, een kostenpost gelijk aan een jaarinkomen aan afvoerkosten voor een product dat eigenlijk geld op zou moeten leveren.
Hoe anders is dat anno 2024, waarin door de afloop derogatie, mest (muck) niet meer the mother of money is, maar mest eerder minder money geeft. Mest is een kostenpost, die tegen 2026, ongeveer het equivalent van de gemiddelde gezinsbestedingen gaat kosten. Oftewel een jaarinkomen aan afvoerkosten voor een product dat eigenlijk geld op zou moeten leveren.
In de tussentijd wordt er van alles over u als ondernemer uitgestort, uitgeroepen, geadviseerd en gespeculeerd. Van mensen die een koude sanering verwachten, tot adviezen om de koeien meer op te stallen of het mestprobleem met technologie, zoals een stikstofstripper, op te lossen. Dan is er ook nog een groep die vindt dat we terug naar de onderhandeltafel in Brussel moeten. Ziet u door de bomen het bos nog? Het is in deze tijd belangrijk om te kijken waar het probleem nu echt ligt, het hoofd koel te houden en een duidelijk plan te maken voor uw bedrijf.
De afloop van derogatie is een krachtvoer- en kunstmestprobleem
Het echte probleem van de afloop derogatie zit niet in de mestafvoer of de teruglopende norm voor het gebruik van dierlijke mest; nee, de afloop derogatie is een krachtvoer- en kunstmestprobleem. Het gebruik van krachtvoer drijft namelijk de melkproductie op waarbij de excretie toeneemt. Het gebruik van kunstmest verhoogt de grasopbrengsten, waardoor u meer vee per hectare kunt houden. Op het moment dat er minder input in het systeem komt, gaat de excretie dalen. Er gaat minder voer N de koe in, dus komt er ook minder N uit, zowel aan melk als aan mest. Zo stoot een koe op drijfmest met een productie van 10000 kg en 20 ureum, netto 128,5 kg stikstof (N) uit per jaar. Eenzelfde koe met een productie van 6000 kg melk en ureum van 15 stoot daarentegen netto 86 kg stikstof (N) uit. Dat is een derde minder! Bedrijfseconomisch lijkt minder melk of minder vee niet interessant, maar 1000 kg melk minder scheelt 2,5 m3 mestafvoer. Reken daar 100 euro aan mestafvoerkosten voor, uitgaande van de door het NCM geschatte kosten van 40-50 euro per m3 in 2026. Tel daar 650 kg krachtvoer bij op die nodig is om deze laatste liters te leveren en u moet al rond de 37 cent krijgen voor een liter. Het is dus zeker de moeite waard om te kijken naar de laatste liters of de laatste koeien.
De afloop van de derogatie gaat dan ook meer over de transitie naar een extensievere veehouderij met minder uitstoot, minder inputs van krachtvoer en kunstmest en op termijn ook minder vee. De 170 kg N is daar een uitingsvorm van. Net als dat een Biologische boer maar 170 kg N uit dierlijke mest mag gebruiken op een hectare zonder kunstmest, met beperkt krachtvoer. De 170 kg N excretie wordt dan vaak niet meer gehaald, omdat de opbrengsten en input ontbreken om zoveel vee te houden.
We moeten voldoende en vooral goede mest maken
Allemaal leuk en aardig dat de basis van het probleem ergens anders ligt, het verzacht de pijn voor u als ondernemer niet. Maar misschien kan het u wel helpen in de beslissingen die de komende tijd genomen moeten worden. Wat wordt uw plan en welke stappen gaat u zetten? Laat u daarbij niet leiden door adviezen die vragen om hoge investeringen in stikstofstrippers of adviezen om de koeien meer te gaan opstallen. Dat is helemaal niet nodig! Begin bij de kringloop van het krachtvoer, het gevoerde eiwit en het kunstmestgebruik op uw bedrijf. Veel weiden kan nog steeds, maar het moet slimmer, meer in het voorjaar en minder in het najaar. Daarnaast is het van belang dat de mestput voor half juni leeg is om te kunnen gaan sparen voor de verplichte hoeveelheid mestafvoer.
In de discussie over de afvoer van mest vergeten we bijna de kern van de titel van deze column. We moeten voldoende en vooral goede mest maken. 170 kg is ‘’het nieuwe normaal’’, daar valt niets meer aan te doen. Wel aan het tweede, namelijk goede mest maken. Dat wordt de nieuwe focus. Aerobe mest die vol leven zit met een voldoende hoge c/n verhouding, zodat het de bodem voedt in plaats van de plant. Goede mest gaat geld opleveren en het geeft energie om met positieve zaken aan de slag te gaan dan negatieve verhalen rondom regelgeving. ‘’Muck costs money” wordt dan weer ‘’Muck the mother of money’’.
---------------------
Over Harm Rijneveld
Harm Rijneveld is adviseur bij Terug naar de basis advies
Tekst: Harm Rijneveld
Beeld: HAS Den Bosch