5 tips om vette koeien te voorkomen
Hoe zorgt u dat koeien soepel opstarten? Volgens Geert ligt de sleutel in het transitiemanagement: “De meest cruciale fase voor een koe is de periode rond de droogstand en het afkalven. Gemiddeld loopt deze periode van 60 dagen voor- tot 30 dagen na afkalven, en wordt ook wel de Vital 90 Days genoemd. In deze periode is de koe het meest kwetsbaar. Dat heeft met name te maken met de negatieve energiebalans rond afkalven, veroorzaakt door de groei van het kalf, de opstart van de lactatie en veranderingen in de hormoonhuishouding en het metabolisme van de koe. Om de negatieve energiebalans niet te ver te laten doorslaan, is goed voermanagement van groot belang. Doel is een contante conditiescore tijdens de transitie van rond de 3,5. Te magere-, maar ook te vette koeien komen bij de opstart snel in de problemen.”
Leververvetting
Je zou misschien verwachten dat extra vet alleen maar positief is, omdat het een energiereserve geeft, maar vervetting heeft juist veel negatieve gezondheidseffecten. Geert:
“Een overschot aan energie wordt opgeslagen als buikvet bij de organen, dat makkelijk in het bloed wordt opgenomen. Als de lever de hoeveelheid vet in het bloed niet aankan, vervet deze. Een vette lever kan zijn werk niet goed doen, terwijl dit juist de energiemotor is van de koe. Bij de opstart van de lactatie komen vette dieren daardoor in de problemen, omdat de lever dan juist extra hard aan het werk moet om zo veel mogelijk energie te leveren. Om toch voldoende energie vrij te maken, gaat de koe op een ongezonde manier aanspraak maken op de eigen vetreserves. Hierdoor komen ketonen vrij in het bloed, stoffen die schadelijk zijn voor het lichaam. Als een koe te veel ketonen in het bloed heeft, spreken we van slepende melkziekte. Mastitis, baarmoederontsteking, eierstokcystes of opgehouden nageboortes zijn vaak het gevolg.”
Beter voermanagement niet altijd de oplossing
Dat koeien te vet zijn rond afkalven, kan verschillende oorzaken hebben. Aan het begin van de droogstand daalt de energiebehoefte van koeien, waardoor ze makkelijk vet aanzetten bij een energierijk rantsoen. Dat kan een reden zijn dat dieren vervetten, maar meestal ligt de oorzaak bij het einde van de lactatie. Bijvoorbeeld doordat dieren door een uitlopende melkproductie te laat worden geïnsemineerd of te laat drachtig worden. Als ze dan op hetzelfde rantsoen staan, zetten ze aan.
Voorkom vette koeien
Met goed transitiemanagement kunnen vette koeien in sommige gevallen worden voorkomen. Geert geeft een aantal tips:
- Zorg voor een afgestemd droogstandsrantsoen. Dat betekent dat je een scheiding moet maken tussen dieren in de far-off groep (tot drie weken voor afkalven) en de close-up groep (vanaf drie weken voor afkalven). Om te zorgen dat de far-off groep niet vervet, is een rantsoen met niet te veel energie en voldoende structuur belangrijk. Op de norm voeren is het beste. De pens blijft dan aan het werk zonder dat de koe te veel energie binnenkrijgt. Vanaf drie weken voor afkalven kan de krachtvoergift geleidelijk worden opgevoerd. Zorg dat deze niet meer dan 0,5 kg per dag toeneemt. Tel bij de hoeveelheid krachtvoer ook de ‘krachtvoerachtigen’ mee zoals soja of bierbostel.
- Monitor het eetgedrag en voorkom selectie. Dat een rantsoen zorgvuldig wordt samengesteld, betekent nog niet dat koeien het op die manier binnenkrijgen. Structuurdelen zijn bijvoorbeeld vaak het minst smakelijke van het rantsoen. Als het even kan, laten koeien ze daarom graag liggen. Hakselen van bijvoorbeeld toegevoegd stro is daarom heel belangrijk voor een goede opname. De delen mogen niet breder zijn dan de tong van de koe, zo’n 7 centimeter. Daarnaast is het voor een goede opname ook belangrijk dat koeien genoeg vreten. Zorg dat u probleemdieren herkent, zodat u kunt controleren of ze genoeg aan het voerhek staan.
- Houd droge koeien in beweging. Onderzoek van de WUR laat zien dat het in beweging houden van de droge koeien positieve gezondheidseffecten heeft. Dit geldt met name bij dieren die al een hogere conditie hebben (≥3,5) wanneer ze de droogstand in gaan. De positieve effecten werden behaald met twee maal daags 45 minuten wandelen, vanaf het droogzetten tot aan het afkalven.
- Ondersteun hoogrisicodieren. Ondanks goed management kan het toch gebeuren dat een koe te vet de droogstand in gaat. Deze koeien lopen groot risico op slepende melkziekte, een vervette lever en alle gevolgen van dien. Door deze dieren drie à vier weken voor afkalven een Kexxtone bolus te geven, kan dit worden voorkomen. De werkzame stof in de bolus ondersteunt de pensbacteriën bij het vrijmaken van vetzuren uit het voer, die makkelijk door de lever worden omgezet in energie. Hierdoor hebben ook deze dieren genoeg energie om goed op te starten.
- Monitor de conditiescore. Pas als je weet wat er speelt in de stal, kun je maatregelen nemen. Monitoring is daarom heel belangrijk. Dat geldt zeker in het geval van vette koeien, omdat vervetting aan de buitenkant niet altijd zichtbaar is. Dieren met veel vet rond de organen, hoeven er aan de buitenkant helemaal niet vet uit te zien. Daarom is het verstandig bij uw droge koeien regelmatig de conditie te scoren en te noteren.