Lage weerstand oorzaak transitieziektes
“Dat koeien rond afkalven kampen met een negatieve energiebalans is bekend, maar veel boeren weten niet dat ook het afweersysteem in deze periode minder goed functioneert. Met name de functie van afweercellen, zoals neutrofielen, is in deze periode verminderd. Dat maakt koeien veel vatbaarder voor transitieziektes”, legt Vanholder uit.
Neutrofiel schakelt snel ziekteverwekkers uit
Wanneer er ziekteverwekkers binnendringen, treden er twee mechanismen in werking. Het aangeboren en het verworven afweersysteem. Vanholder: “Het aangeboren afweersysteem werkt het snelst en maakt geen onderscheid tussen ziekteverwekkers. Dit is dus de eerstelijnsverdediging. Hiervoor is een goede neutrofielfunctie van groot belang. Neutrofielen zijn de afweercellen die binnengedrongen micro-organismen doden. Een goede neutrofielfunctie staat gelijk aan minder ziektes, want het is een belangrijke afweercel bij het voorkomen van aan de nageboorte staan, baarmoederontsteking en uierontsteking.”
Specifiek afweersysteem trager
Naast de neutrofielen, die elke ziekteverwekker kunnen aanpakken, zijn er ook afweercellen die zich richten op specifieke ziekteverwekkers. Deze cellen maken deel uit van het verworven, specifieke afweersysteem. “Dit deel van het afweersysteem komt traag op gang wanneer het de eerste keer in aanraking komt met een onbekende ziekteverwekker. Het kan enkele dagen tot weken duren tot het specifieke afweersysteem een volledige reactie heeft ontwikkeld. Het specifieke afweersysteem ontwikkelt echter wel een geheugen na aanraking met een nieuwe ziekteverwekker, zodat de reactie bij een volgende besmetting met dezelfde ziekteverwekker sneller op gang komt. Je kunt deze geheugenfunctie benutten door tegen verschillende ziektes te vaccineren. ”
"Het aangeboren en verworven afweersysteem werken niet los van elkaar. Het is juist een belangrijk gegeven dat deze systemen samenwerken en elkaar versterken. De neutrofielen komen snel in actie om de infectie een halt toe te roepen, zodat het specifieke afweersysteem de tijd krijgt om op te starten”, licht Vanholder toe.
Neutrofieldip tijdens transitiefase
Rondom afkalven heeft elke koe te maken met een verminderde werking van haar afweersysteem (immuunsuppressie). Dit wordt veroorzaakt door hormonale veranderingen en de melkproductie die op gang komt. “Een sterke negatieve energiebalans en ketose kunnen deze dip in de afweer verder verergeren. De neutrofiel komt daarbij het sterkst onder druk te staan. De eerste verdedigingslinie tegen ziekte ligt dan plat, waardoor de koe vatbaarder wordt voor ziekte zoals ophouden van de nageboorte, baarmoederonsteking en uierontsteking.”
Als melkveehouder kun je de duur en de ernst van deze immuunsuppressie in zekere mate beperken. Vanholder geeft 5 tips:
Tip 1: Zorg voor een afgestemd rantsoen
Vanholder: “Zorg voor een smakelijk, vers rantsoen dat 24u beschikbaar is voor de droge koeien. Stem het rantsoen af op de behoeften aanenergie en eiwit van de koe en zorg dat het voldoende structuur bevat. De pensvulling bij de droge koeien moet op een schaal van 1 tot 5 minstens 4 of meer bedragen. Dit duidt op een voldoende droge-stof opname. Controleer ook steeds dat je minstens 5% restvoer hebt voor een volgende voerbeurt. Restvoer duidt er op dat er steeds voer beschikbaar was voor de droge koeien, mits de voerkwaliteit goed is, natuurlijk.”
Tip 2: Zorg voor een goede mix van vitaminen en mineralen
Droogstaande koeien krijgen vaak een ruwvoerrantsoen dat armer is aan bepaalde vitamines en mineralen. Ze zijn echter belangrijk voor een goede afweer en stofwisseling van het dier. Daarnaast neemt de behoefte van de hoogdrachtige koe toe, naarmate ze dichter bij het moment van afkalven komt. Voer dus steeds droogstandsmineralen en laat regelmatig narekenen of de hoeveelheid die je voert inderdaad voldoet aan de behoeften van de koe en haar groeiende kalf. Let hierbij voornamelijk of Vitamine E en Vitamine A en mineralen zoals Mg, Se en Co. Let op: zelfs bij een optimaal rantsoen ten aanzien van vitamines en mineralen, zal een koe nog steeds een verminderde weerstand hebben rondom afkalven.”
Tip 3: Ondersteun risicodieren
Het juiste rantsoen is belangrijk, maar blijkt in de praktijk niet voor alle koeien afdoende. “Er blijven altijd dieren waar de negatieve energiebalans te ver doorslaat: oudere vaarzen, koeien met een hoge pariteit of koeien die een slechte opstart hadden bij de vorige lactatie. Een preventieve behandeling met de Kexxtone bolus, die de pensbacteriën stimuleert om de juiste brandstof te leveren voor de aanmaak van energie, kan deze dieren ondersteunen en ketose voorkomen.”
Tip 4: Voorkom stress
Stress heeft een negatief effect op het immuunsysteem en moet dus zeker tijdens de transitiefase zo veel mogelijk worden voorkomen. “Voldoende ruimte aan het voerhek en voldoende drinkbakken kunnen zorgen voor minder rangorde conflicten. Daarnaast is het belangrijk dat koeien goed kunnen liggen. Zorg daarom voor voldoende ligboxen die ruim genoeg zijn. Beperk de verplaatsingen tussen groepen zoveel als mogelijk, en doe dit maximaal 1x per week om onrust en stress te beperken.”
Tip 5: Ga uit van uw eigen situatie
Bovenstaande tips gelden voor het gemiddelde melkveebedrijf. Maar dat bedrijf bestaat natuurlijk niet, benadrukt Vanholder. “Elke uitgangssituatie is anders en niet elk bedrijf heeft dezelfde mogelijkheden. Vraag daarom aan uw dierenarts hoe u bovenstaande tips op uw bedrijf kunt toepassen om de weerstand van uw koeien tijdens de transitiefase te maximaliseren.”
Van 17 t/m 19 november neemt Elanco deel aan de RMV in Gorinchem. Daar gaan Vanholder en zijn collega’s graag met u in gesprek over de relatie tussen de weerstandsdip en transitieziektes als mastitis, baarmoederontsteking en het ophouden van de nageboorte. “Tijdens de beurs kunnen melkveehouders bij stand 172 hun kennis over weerstand tijdens de transitiefase testen en geven wij tips om de weerstand van melkkoeien tijdens de transitiefase te ondersteunen. Zo kunnen we samen het aantal koeien met transitieproblemen flink naar beneden brengen”, aldus Vanholder