Agrarische bedrijfsoverdracht gebaat bij gefaseerde aanpak

In de agrarische sector vindt bedrijfsoverdracht vaak gefaseerd plaats. In de eerste fase wordt er meestal een maatschap of firma aangegaan. Vaak realiseert men zich in die fase niet dat een deel van de machines, het vee en de productierechten al aan de ‘andere firmant’ wordt overgedragen. Feitelijke betaling vindt vaak niet plaats: de prijzen worden verrekend in het bedrijfsrapport. Juridisch wordt de mede-firmant in die fase echter wel degelijk mede-eigenaar van die genoemde zaken.

En wat te denken van de volgende, vaak voorkomende werkwijze op dit moment: bij de start van de samenwerking worden de landerijen ‘opgewaardeerd’ opgenomen op de maatschaps-/firmabalans. Die landerijen worden dán dus al gedeeltelijk aan de mede-firmant overgedragen (vaak niet juridisch via de notaris, maar wel in economische zin)!

De tweede fase van de bedrijfsoverdracht kenmerkt zich vaak doordat een firmant uit de samenwerking treedt en zijn volledige resterende onderneming overdraagt. Maar er kunnen meerdere fasen worden ‘ingebouwd’.

Gefaseerde overdracht is fiscale noodzaak
Bedrijfsoverdracht in de agrarische sector vindt vaak plaats met toepassing van de ‘doorschuifregeling’ uit de inkomstenbelasting. De doorschuifregeling houdt – sterk versimpeld weergegeven – in dat de overdrager geen inkomstenbelasting betaalt over het verschil tussen de vrije verkoopwaarde en de balanswaarde. Daarbij is het niet van belang welke prijs de overnemer betaalt! Het gaat in dit nieuwsartikel te ver om deze regeling nader te beschrijven. Feit is wel dat deze regeling (geheel of gedeeltelijk) bij bedrijfsoverdracht vaak essentieel is, zeker als die overdracht binnen familieverband plaatsvindt.

Voor toepassing van die doorschuifregeling is het bijna altijd noodzakelijk dat overdrager en overnemer minimaal drie jaar hebben samengewerkt. Die voorafgaande termijn wordt meestal ingevuld doordat overdrager en overnemer vóór de overdracht minimaal drie jaar met elkaar in een maatschap/firma gaan. En zoals hiervoor vermeld, vormt het aangaan van die samenwerking eigenlijk al de eerste fase van de bedrijfsoverdracht. Overigens: de fiscale doorschuifregeling kan ook buiten familieverhoudingen worden toegepast!

Aantal fasen: twee of meer!
Hiervoor werden twee fasen van de bedrijfsoverdracht genoemd: het aangaan van de maatschap/firma en vervolgens de ‘definitieve bedrijfsoverdracht’. Er zijn redenen om meerdere fasen in te bouwen:

- het is mogelijk dat de overdrager emotioneel nog niet toe is aan een volledige
  overdracht;
- de overnemer beschikt nog niet over voldoende kennis om het bedrijf zelfstandig te
   exploiteren;
- (volledige) bedrijfsoverdracht is fiscaal nog niet aantrekkelijk.

Meerdere fasen
Enkele mogelijkheden:
De overdrager wil de bedrijfsvoering wel (meer) aan bijvoorbeeld zijn zoon overlaten, maar doet liever nog geen afstand van het land. Ingeval alles (exclusief het land) wordt overgedragen en fiscaal wordt gestaakt, gaat het land fiscaal tot box 3 (inkomstenbelasting) behoren. Dat is momenteel meestal fiscaal ongunstig. Overwogen kan worden dat fiscaal niet wordt gestaakt, dat vader onderdeel van de maatschap/firma blijft, maar dan ‘slechts’ met het land. Dat land draagt hij te zijner tijd over.

De overdrager heeft fiscale verliezen, die ‘onbenut dreigen te blijven’. Daarom draagt hij tijdens de maatschap/firma alvast melkquotum (geheel of gedeeltelijk) over aan de opvolger. De overdrachtswinst blijft onbelast in verband met de verliezen, en de zoon neemt het overgenomen melkquotum op zijn balans op en gaat erover afschrijven. Voor het overige blijft de samenwerking bestaan.

Als bij bedrijfsoverdracht fiscaal niet wordt doorgeschoven, wordt de ‘meerwaarde belast’ (afgezien van vrijstellingen zoals de landbouwvrijstelling). Voor de berekening van die meerwaarde wordt uitgegaan van een zakelijke prijs. Het kan o.a. in verband met de opbouw van de belastingtarieven zinvol zijn om de bedrijfsoverdracht in bijvoorbeeld twee jaren te laten plaatsvinden. Bijvoorbeeld de verkoop van het melkquotum in 2013, terwijl vee, machines en gebouwen in 2014 worden verkocht. Daarbij kan overigens wel van belang zijn of de ondernemer een ‘kalenderjaarboekhouding’ hanteert of een ‘meiboekhouding’.

Bij staking wordt de opgebouwde Fiscale Oudedagsreserve tot het inkomen van de overdrager gerekend. Zowel indien er bij bedrijfsoverdracht fiscaal wordt doorgeschoven als in de situatie dat dit niet gebeurt. Die reserve wordt opgeteld bij het ‘overige inkomen’ van de bedrijfsstaker. Door de overdracht te faseren, kan soms het meest gunstige moment worden bepaald waarop die reserve tot het inkomen wordt gerekend.

Gefaseerde overdracht: mogelijk, maar niet noodzakelijk
Het is mogelijk om bedrijfsoverdrachten in fasen uit te voeren. Uitgangspunt daarbij is dat het aantal fasen wordt gebaseerd op de wensen en de mogelijkheden van beide partijen. Overdracht ‘in één keer’ blijft natuurlijk mogelijk, maar heeft vaak andere gevolgen dan een gefaseerde overdracht.

Voor meer informatie kunt u gerust contact met ons opnemen.
Jeroen Boele, Fiscaal jurist, jboele@alfa.nl
Alfa heeft 30 vestigingen in Nederland
www.alfa.nl