Pleidooi voor alarmsysteem mestgas
Zo'n alarmsysteem is nu nog niet op de markt, maar het zou goed zijn voor de verbetering van de veiligheid op melkveebedrijven en voor het vergroten van de bewustwording bij veehouders, aldus Timmerman, DLO-onderzoeker bij Wageningen Livestock Research.
Dodelijke ongelukken
Elk jaar gebeuren er ernstige ongelukken met mestgassen, soms zelfs met dodelijke afloop. Zoals bij een melkveebedrijf in het Friese Makkinga, waarbij in juni 2013 drie mensen om het leven kwamen bij het schoonmaken van de mestsilo.
Alarmsysteem
Dat ongeluk was voor Bouw- en Handelsonderneming Siebolt Visser uit het Tjerkgaast (Zuidwest-Friesland) aanleiding om een alarmsysteem voor de mestkelder te maken. Dat is geïnstalleerd bij een naburige veehouder.
Bij het melkveebedrijf waar dat monitoringssysteem is aangebracht, heeft Timmerman jaarrond metingen kunnen doen naar het vrijkomen van waterstofsulfide (H2S) uit de mestkelder. Voor zover bekend is dat de eerste keer geweest dat er jaarrond onderzoek is gedaan naar de concentratie van mestgas in de stal.
Bewustzijnsverlies
Waterstofsulfide is een potentieel dodelijk mestgas. De wettelijke grenswaarde voor waterstofsulfide bedraagt 1,6 ppm, want inhoudt dat alleen bij lagere concentraties een hele werkdag kan worden gewerkt zonder dat schadelijke gevolgen voor de gezondheid optreden.
Bij een concentratie in de lucht van meer dan 10 ppm beginnen de eerste effecten op het menselijk lichaam al merkbaar te worden (oogirritatie). Bij concentraties boven de 250 ppm kan al bewustzijnsverlies optreden; wie langer dan een kwartier aan het werk is bij concentraties tussen de 250 en 700 ppm loopt het risico om te overlijden.
Gas verlamt reuk
De narigheid bij dit gas is dat je het alleen bij lage concentraties ruikt, legt Timmerman uit: het stinkt ontzettend naar rotte eieren. Echter, zodra de concentratie boven de 100 ppm komt, verlamt het gas je reukorgaan. Wie niks (meer) ruikt, kan er ten onrechte vanuit gaan dat er geen risico (meer) is.
De metingen zijn gedaan tijdens het mixen van de mest maar ook tijdens het overpompen van mest. Daarnaast monitort het systeem automatisch continu de waterstofsulfide in de stallucht. De ligboxenstal was volledig onderkelderd.
Gevaar achter de boxen
Dat de opening achter de stal, waar de mixer de mest in gaat, een gevaarlijk punt is, is wel bekend. Maar wat Timmerman opviel, was dat er tijdens het mixen - wanneer de mest dus door de mestkelder wordt rondgepompt - er ook een risicogebied ontstaat boven de roosters, achter de boxen. ,,Het mestgas kan niet door het betonnen boxdek naar boven; het kan pas vrijkomen als het onder de ligboxen vandaan is, dus via de roosters."
Iemand die de stal in komt lopen terwijl er aan de achterkant mest wordt gemixt, is daar wellicht niet op bedacht. Timmerman: ,,Tijdens het mixen moeten er gewoon geen mensen in de stal komen."
H2S-handmeters
Vaste H2S-alarmsystemen voor in de mestkelder zijn nog niet op de markt, buiten dat ene systeem dat de installateur uit Tjerkgaast heeft aangelegd. Het zou daarom goed zijn als er een stevig, simpel en goedkoop systeem voor zou worden ontworpen, aldus Timmerman. Wel zijn er H2S-handmeters beschikbaar volgens de onderzoeker. Die apparaten kosten bij zijn weten zo rond de 200 euro.
Het systeem dat bij de Friese veehouder was aangelegd, beschikte ook over een automatische afzuiging: zodra er te hoge H2S-waarden werden gemeten, werd de lucht uit de mestkelder afgezogen en via een pijp door het dak de stal uit geblazen. Het complete systeem kostte inclusief afzuiging om en nabij de 5.000 euro.
Filter
Om de risico’s verder te verkleinen, zou de afgevoerde stallucht door een luchtwasser of (bio)filter gehaald dienen te worden. Maar om hiervoor een klein, goedkoop biofilter te ontwikkelen wat in staat is om af en toe piekconcentraties op te vangen, is nog aanvullend onderzoek nodig, aldus het onderzoeksrapport.
Korst op de mest
Uit de metingen bleek verder dat de toename in de H2S-concentratie tijdens het mixen afhankelijk was van hoe goed of hoe slecht de mest gemixt kon worden. Als er een korst op de mest zat, die tijdens het mixen niet goed werd opgemengd, steeg de H2S-concentratie niet zo sterk als wanneer de korst wel goed kon worden opgemengd of wanneer er geen korst aanwezig was.
Na afloop van het mixen nam de H2S-concentratie ook niet snel en/of gelijkmatig af. De afname verliep grillig, met stijgingen en dalingen, waardoor na het stoppen van het mixen nog een bepaalde tijd verhoogde H2S-concentraties konden worden gemeten.
Verpompen
Tijdens het verpompen van mest naar bijvoorbeeld een mesttank of vrachtwagen, bleek in 46 procent van de gevallen de H2S-concentratie boven de 10 ppm uit te komen. En tijdens de periode dat er géén mest werd gemixt of overgepompt, kwam op 3 procent van de meetdagen de H2S-concentratie boven de 10 ppm uit.
In totaal kwam het op bijna 8 procent van de meetdagen voor dat de H2S-concentratie een bepaalde tijd boven de 10 ppm uitkwam.
Klik op deze link voor meer informatie over de risico's van mestgassen.
