‘Voldoende grip als koe tijdens staan aan uier kan likken’

Er is in de afgelopen jaren regelmatig onderzoek gedaan naar de effecten van de huisvesting op de levensduur. Dat is niet eenvoudig omdat er altijd aspecten als genetische aanleg en managementfactoren meespelen. Hoewel niet onbelangrijk, wordt een te groot belang gehecht aan de factor genetica. We dienen ons te realiseren dat de genetica op hun beurt alleen tot hun recht komen onder invloed van de omgevingsfactoren. Kortom, het gaat in veel gevallen om de combinatie van factoren die de oplossing brengen. Uiteindelijk mogen we vaststellen dat een koe wel degelijk, direct en indirect, voordeel ondervindt van de juiste huisvesting. Dat geeft meer melk en een langere levensduur.

Wat heeft een koe nodig?

De stal moet aan een aantal basisvoorwaarden voldoen, wil een koe optimaal kunnen presteren:
1. Voldoende ventilatie en tegelijkertijd een goede temperatuurbeheersing
2. Goed drinkwater, zowel in kwantiteit als kwaliteit
3. Genoeg voerplaatsen zodat het voer altijd goed bereikbaar is (één voerplaats per koe)
4. Volop ruimte om zich ongehinderd te kunnen verplaatsen en koppelgenoten te ontwijken
5. Een vloer met voldoende grip en loopcomfort
6. Goed ligcomfort en voldoende ligplaatsen (één ligplaats per koe)
7. Optimale lichtvoorziening van de juiste kwaliteit met het juiste dag- en nachtritme
8. Hygiënische omstandigheden van de leefomgeving

Natuurlijk gelden al deze punten zowel voor de productieve als voor de droge koeien.

Ventilatie en stalklimaat

Uitgangspunten voor een goed stalklimaat zijn aanvoer van verse lucht en afvoer van warmte en waterdamp. Genoeg luchtverversing kan door natuurlijke ventilatie via grote open zijkanten.
Om hittestress te voorkomen, kan gebruik gemaakt worden van dakisolatie en ventilatoren al dan niet in combinatie met sproeiers. Luchtverplaatsing door ventilatoren geeft verkoeling, maar niet altijd een betere luchtverversing.

Drinkwater

Bedenk dat koeien geen keuze hebben in wat voor water ze drinken, let daarom op de hygiëne en de kwaliteit van het drinkwater. Ook hygiëne van de drinkbak zelf is van belang. Koeien drinken liever uit open water en dus is een vlotterbak de beste optie. Vanwege de rangorde is het van belang dat er meerdere drinkpunten zijn en dat ook ranglage dieren de kans krijgen rustig te kunnen drinken.

Voerplaatsen

Een optimale melkproductie hangt onder andere af van een goede kwaliteit voer. Voor het voerhek moet gedurende de gehele dag genoeg voer liggen, zodat koeien lager in rang ook voldoende goed voer tot zich kunnen nemen. Een overbezetting van voerhek of krachtvoerautomaat kan suboptimale omstandigheden veroorzaken.

Ruimte voor koeverkeer

Op het gemiddelde bedrijf is 30 procent van de dieren nieuw in het koppel en dus wordt voortdurend van positie in de rangorde gewisseld. Dat geeft rangorde perikelen en als koeien elkaar niet kunnen ontwijken leidt dat tot voortdurende stress met extra afvoerrisico’s. Achter het voerhek is veel koeverkeer. Om ongestoord te kunnen vreten en elkaar te kunnen passeren is vier meter vloer nodig. Een hoogproductieve koe heeft meerdere vreetmomenten per dag nodig. Met voldoende doorsteken tussen de ligboxen en zonder obstakels, kan ze makkelijk naar het voerhek komen.
Dat koeien voldoende loopruimte nodig hebben om zich vlot door de stal te kunnen verplaatsen ligt voor de hand. Het valt op dat bij een voldoende grote wachtruimte voor de melkrobot er meer bezoeken zijn op een dag, ook door de ranglagere dieren. Ook plaatsen zoals de uitloop van de melkstal, ruimte bij de weidepoort of andere drukbezochte plaatsen moeten ruim opgezet worden.

De vloer

De klauwgezondheid wordt voor een groot deel beïnvloed door de huisvesting. Hiervan is de vloer een van de belangrijkste factoren. De laatste jaren zijn er steeds meer vloeren ontwikkeld vanwege de milieueisen. Deze ontwikkeling gaat door en er wordt hierbij steeds meer gelet op welzijn en diergezondheid. Mechanische klauwproblemen zijn te voorkomen door een zachte ondergrond, met voldoende grip en gelijkmatige belasting. Het is belangrijk om zoveel mogelijk obstakels op of in de vloer te voorkomen of te verwijderen. Zoals hoekkatrollen van de mestschuif en verhoogde doorsteken. Koeien moeten ook ongehinderd en ruim de hoek om kunnen lopen.
Voor infectieuze klauwproblemen zoals stinkpoot en Mortellaro zijn schone loopgangen essentieel. Laat de mestschuif of mestrobot iedere twee uur schuiven. Dergelijke maatregelen verminderen de kans op klauwproblemen en daardoor de kans op vervroegde afvoer.

De ligboxen

Het liggedrag (14 uur per dag) van de koeien is afhankelijk van meerdere factoren. Als de koe bij het opstaan en gaan liggen wordt belemmerd, zal ze veel sneller slijten. Ook als koeien te veel moeten staan, of half in de ligboxen blijven staan omdat die verkeerd is afgesteld, kan dit leiden tot meer klauwproblemen en dus een vervroegde afvoer. De maatvoering, de afstelling en het comfort van het ligbed zijn daarom de allerbelangrijkste aspecten van de huisvesting. Niet goed afgestelde boxen en onvoldoende comfort kunnen bovendien leiden tot extra bevuiling van de koeien, waardoor de uiergezondheid onder druk komt te staan.
Een zeer belangrijk aspect dat niet ongenoemd mag blijven, is de uniformiteit van het koppel in relatie tot de huisvesting. Met een uniform koppel kunnen de ligboxen makkelijker op de juiste maten worden afgesteld. Naast de fokkerij heeft ook de kwaliteit van de jongveeopfok een grote invloed op de uniformiteit.

De lichtvoorziening

Licht regelt hormoonprocessen, beïnvloedt groei en ontwikkeling, productie, gezondheid, weerstand en vruchtbaarheid. Genoeg redenen om voor een goede lichtvoorziening te zorgen. In de praktijk van de melkveehouderij loopt de lactatiecyclus van de koe niet meer parallel aan de seizoenen. De tussenkalftijd is meestal langer dan een jaar en de koeien kalven niet altijd meer af in het voorjaar. Door met het juiste lichtregime de seizoenen als het ware na te bootsen, kunnen de prestaties worden verbeterd. Het gaat daarbij om zowel het dag- en nachtritme, als om de lichtintensiteit en lichtkleur.

Hygiëne

Hygiëne is een veelgebruikt woord. Om te voorkomen dat er ziekten ontstaan op het bedrijf, is een bepaalde mate van hygiëne gewenst. Hygiëne op een melkveebedrijf gaat van een nette voeropslag zonder ongedierte, tot een schone voergoot en van schone koeien tot hygiënisch werken tijdens melken. Het is een breed begrip, maar is wel degelijk van belang voor een gezonde koppel met een lange levensduur.

Wat heeft de melkveehouder nodig?

Het gaat erom de juiste balans te vinden tussen wat de koeien willen en wat de melkveehouder wil. Het mag geen onnodige arbeid opleveren en dat vraagt korte looplijnen en voldoende overzicht over het koppel. Koeien moeten makkelijk uit te separeren zijn en de stal moet ingericht zijn om zo efficiënt te werken. Daarbij moet de kostprijs niet onder druk komen te staan en dat vraagt eenvoud gecombineerd met degelijkheid en kwaliteit. Een optimale huisvesting draagt bij aan probleemloos melken en een duurzame veestapel.
Als bepaalde werkzaamheden voor en met de koeien niet makkelijk verlopen, of niet goed georganiseerd kunnen worden, wordt vaak eerder besloten om koeien af te voeren. Een goed voorbeeld is de plaatsing van de klauwverzorgingsbox. Waar staat deze bij u? En hoe makkelijk separeert u een koe voor klauwverzorging?

Actiepunten voor in de stal

- Kijk hoe je koeien gaan liggen en opstaan. Kunnen ze zonder belemmering van ijzerwerk of muur makkelijk gaan liggen en opstaan?
- Ligboxafstelling is maatwerk. Meet de koeien.
- Ligt er voldoende smakelijk voer voor het voerhek en is het ook voor ranglagere dieren te bereiken?
- Hoe benauwd hebben de koeien het op stal? Is er voldoende luchtverversing? Misschien kunnen de zijmuren worden verwijderd of kan een ventilator worden geplaatst?
- Kunnen de koeien aan de uier likken tijdens het staan? Dan heeft uw vloer voldoende grip.
- Loop een keer de route van een koe naar voerhek, melkinstallatie en drinkbak. Welke obstakels kom je tegen?
- Plaats een 24 uurs camera: zijn er drukke punten die aangepast moeten worden?