Landbouwgrond veruit meest onteigend in laatste 27 jaar

‘Meestal verwerft de overheid grond in goed overleg met de eigenaar’, aldus het Kadaster dat onderzoek deed naar diverse manieren van grondverwerving door de overheid in de afgelopen 27 jaar. ‘Onteigening komt niet vaak voor. Het aantal onteigeningen nam af, terwijl de onteigende oppervlakte per jaar stabiel bleef.’

In goed overleg

Uit het onderzoek van het Kadaster bleek dat 89 procent (18.120) van alle grondeigenaren voorafgaand of tijdens de onteigeningsprocedure in goed overleg de grond overdroeg aan de overheid. Bij 11 procent van de eigenaren vond uiteindelijk gedwongen onteigening plaats. Daarbij werden ongeveer 30.000 (86 procent) percelen werden vrijwillig overgedragen. 5.388 (14 procent) percelen werden via onteigening overgedragen. In hectares werd 15.000 hectare (84 procent) in goed overleg overgedragen en 3.008 hectare (16 procent) via onteigening.

Uit het onderzoek blijkt dat de twee meest voorkomende doelen van grondverwerving de aanleg van infrastructuur (zoals snelwegen, kanalen of spoorwegen) en ruimtelijke ontwikkeling (vooral woningbouw) zijn. De staat onteigent daarbij vooral grond voor infrastructuur en natuurcompensatie. Dit vraagt relatief veel ruimte waardoor de staat meer grond onteigent dan gemeenten.

Regionale verschillen

In de provincies Drenthe en Groningen werd de afgelopen 27 jaar de minste oppervlakte onteigend. In Zuid-Holland en Noord-Brabant de meeste. ‘We zien dat onteigening recent veel aandacht krijgt in de media. Ook weten we dat de huidige Onteigeningswet op gaat in de Omgevingswet, waardoor procedureel het een en ander zal wijzigen. Dit onderzoek kijkt terug en geeft een overzicht van de inzet en spreiding van onteigening in Nederland in de afgelopen 27 jaar.’ Aldus Paul Peter Kuiper, expert vastgoed en grond in het landelijk gebied

Maatschappelijke doelen

De overheid heeft regelmatig grond van particulieren of bedrijven nodig voor maatschappelijke doelen, zoals wegen, woningbouw of natuurcompensatie. Dat gebeurt onder meer door grond aan te kopen, of door grond te ruilen via herverkaveling. Werkt dat niet? Dan kan de overheid een procedure starten om eigendom gedwongen over te nemen: onteigenen. Het Kadaster onderzocht de inzet van onteigening door de overheid tussen 1 januari 1995 en 30 september 2021.