Rechtbank vernietigt stikstofbesluiten Utrechtse veehouderijen

De bedrijven liggen allemaal in de buurt van stikstofgevoelige Natura2000-gebieden. De organisaties Mobilisation for the Environment (MOB) en Vereniging Leefmilieu hadden bij de bestuursrechter beroep ingesteld tegen de besluiten van de provincie Utrecht. Het gaat om kwesties die ook in andere provincies en bij andere rechtbanken spelen, meldt Rechtspraak.nl.

RAV-factoren

In de onderhavige zaak in Utrecht kregen acht melkveebedrijven een vergunning om meer koeien te mogen houden in nieuwe, emissiearme stallen. In verschillende wetenschappelijke rapporten wordt volgens de rechter echter betwijfeld of de emissiearme stallen daadwerkelijk een lagere ammoniakuitstoot halen.

De rechtbank vindt daarom dat eerst verder onderzocht moet worden of de zogenoemde RAV-factoren bij emissiearme vloeren wel kloppen. Tot die tijd is onzeker wat de gevolgen zijn voor de Natura 2000-gebieden en staat het dus niet vast of de uitbreiding van de acht bedrijven juridisch mogelijk is.

Beweiden en bemesten

Er is al langer discussie over de vraag wanneer een veehouderij een natuurvergunning nodig heeft voor het bemesten van landbouwgrond, of voor het in de wei laten van vee. Het Adviescollege Stikstofproblematiek (de commissie-Remkes) trok in december 2019 de conclusie dat zo’n vergunning nooit nodig is. Volgens het adviescollege zijn koeien in de wei voor de stikstofuitstoot altijd beter dan koeien in de stal.

De rechtbank volgt die algemene conclusie, maar wel met de kanttekening dat op ieder bedrijf moet worden onderzocht of er geen sprake is van een uitzondering waardoor tóch een vergunning nodig is. Het is nu onzeker of het ‘beweiden en bemesten’ op 13 bedrijven in de provincie door kan gaan.

Oostelijke Vechtplassen

In één zaak ging het over de vraag of de geldende natuurvergunning van een veehouderij in Westbroek moet worden ingetrokken. Volgens de natuurorganisaties moet dit bedrijf stoppen vanwege de overbelaste stikstofsituatie in het natuurgebied Oostelijke Vechtplassen.

De provincie wijst erop dat er compenserende maatregelen zijn genomen: natuurontwikkelprojecten in Tienhoven, Maarsseveen, de Westbroekse Zodden en de Molenpolder. De rechtbank vindt het echter niet duidelijk wat de effecten daarvan precies zullen zijn, en op welke wijze die bijdragen aan natuurherstel. Dit moet de provincie beter onderbouwen voordat gezegd kan worden dat de natuurvergunning van deze veehouderij kan blijven bestaan.

Westfort

De laatste zaak gaat over slachterij in Westfort in IJsselstein, die in 2015 op grond van het Programma Aanpak Stikstof (PAS) een melding heeft gedaan voor haar stikstofuitstoot. Daarmee werd toen voldaan aan de regels.

In 2019 heeft de Raad van State met terugwerkende kracht een streep gezet door de PAS, waardoor PAS-melders voor hun geringe stikstofuitstoot toch een natuurvergunning nodig hebben. De provincie heeft de varkensslachterij tot nu toe niet stil willen leggen, omdat de gevolgen daarvan voor de slachterij te groot zijn.

De rechtbank vindt dat de provincie niet alleen daarnaar had mogen kijken. Hoewel de slachterij te goeder trouw heeft gehandeld, in overeenstemming met de destijds geldende regels, moest ook naar de natuurbelangen van het stikstofgevoelige natuurgebied worden gekeken. Dat moet de provincie nu alsnog gaan doen.

De Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit is op verzoek van de Tweede Kamer weliswaar bezig om alle PAS-melders te legaliseren, maar dat is nu nog niet voldoende concreet, vindt de rechtbank.

'Onbevredigend'

'De rechtbank beseft dat er met deze uitspraken nog veel onduidelijk is voor de betrokken bedrijven en natuurorganisaties. Dat is onbevredigend', bericht Rechtspraak.nl. In een woord vooraf bij de uitspraken schrijft de rechtbank dat het erop lijkt alsof iedereen elkaar nu afwachtend aankijkt, terwijl de stikstofproblematiek een maatschappelijk vraagstuk is. 'Het is aan het kabinet en aan de wetgever om in actie te komen voor een oplossing die verder gaat dan een individuele rechtszaak.'

'Ontzettend triest'

MOB-voorman Johan Vollenbroek noemt de uitspraak ontzettend triest voor de veehouders, die vaak voor tonnen geïnvesteerd hebben in emissiearme stallen. „Het is toch bij de konijnen af dat de overheid nu moet toegeven dat er geen hout van klopt, van de RAV-factoren voor die tovervloeren”, foetert hij. „Boeren zijn gewoon belazerd door Wageningen UR en door de technische commissie van de RAV. Hier gaan schadeclaims op volgen, dat kun je op je klompen aanvoelen.”

Zo'n rechtszaak moeten boeren niet individueel gaan voeren, maar als collectief, adviseert hij. „Want wie kunnen ze daar aansprakelijk voor stellen? Dat wordt een hele lastige privaatrechtelijke procedure; een gebed zonder end”, vreest hij. „En het intern salderen op basis van RAV-factoren is met deze uitspraak ook afgelopen.”

De provincie Utrecht is er nog niet uit of zij tegen deze gisteren gepubliceerde uitspraak in beroep gaat; daarvoor is het nog te vroeg. „Het is een lijvige uitspraak”, zegt woordvoerder Ruben Kroeze. „We hebben er kennis van genomen en zijn het momenteel nauwkeurig aan het bestuderen.”