Natuurbeheer als kans voor landbouw

Hij praat rustig en bedachtzaam, maar Teunis Jacob Slob (‘Geen familie van ChristenUnie-Kamerlid Arie Slob, al komt die oorspronkelijk hier uit de Alblasserwaard’) weet precies wat hij wil. De landbouw moet na jarenlang gericht te zijn geweest op voedselproductie weer in overleg gaan met de maatschappij.

Die gespecialiseerde landbouw was goed voor betaalbare en veilige agrarische producten, maar nu wordt het tijd om de banden met de burger te herstellen. „Door die vergaande specialisatie, en niet alleen in de landbouw, zag je in veel gebieden dat de landbouw helemaal los kwam te staan van de natuur. Wat dat betreft is dit een geweldige tijd. Met agrarisch natuurbeheer zijn we hard bezig om die oude band weer op te bouwen.”

Als voorzitter van Veelzijdig Boerenland (samenwerkingsverband van verenigingen en stichtingen voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer) en Natuurweide (vereniging van biologische melkveehouders in Nederland) werkt hij hard om zijn droom en visie om te zetten in realiteit. Daarbij maakt hij dankbaar gebruik van zijn eigen ervaringen afgelopen decennia.

Geen doel

Slob bouwde zelf sinds eind jaren zeventig het gangbare melkveebedrijf van zijn ouders om tot een biologisch bedrijf. „Van redelijk intensief met 70 tot 80 koeien op25 hectare, tot redelijk extensief met nu rond 110 dieren op100 hectare. Met hetzelfde melkquotum van rond 5 ton. Aan een biologisch bedrijf dachten we zelf destijds eigenlijk niet. Biologisch was geen doel, maar we stonden er wel voor open.”

De keuze voor omschakeling kwam in een stroomversnelling toen Slob in 1994 grond kon kopen in de Lek-uiterwaarden. „Samen met een collega-boer kocht ik14 hectareaan, waarvan 6 met een natuurbestemming. En we zijn toen gewoon begonnen.”

„Later, toen het een particulier proefproject voor natuurbeheer werd, ontstond er natuurlijk wel de nodige discussie. We moesten de overheid echt overtuigen dat we dat als boeren konden. Collega-boeren vonden ons een gevaar omdat natuur destijds vooral als een bedreiging met beperkingen en risico’s voor de landbouw werd gezien. Twee jaar hebben we dat natuurbeheer uit eigen zak betaald, maar in 1996 kwam toenmalig LNV-minister Van Aartsen kijken. Toen kregen we erkenning en vergoeding.”

Hoog water

Alles leek gesmeerd te gaan totdat na het beruchte hoge water op de grote rivieren in 1997 grote projecten als ‘Ruimte voor de Rivier’ werden opgezet. „De overheid wilde toen die uiterwaarden weer in eigendom hebben en zelf beheren. We hebben dus verkocht, want op onteigening wilden we het niet laten aankomen.”

„Als boeren hadden we onze nek uitgestoken en met particulier natuurbeheer precies gedaan wat de overheid en samenleving wilden. Het vervelende gevolg was ook dat mijn collega opnieuw moest beginnen in Groningen omdat zijn bedrijf hier te klein werd.”

Slob liet zich niet uit het veld slaan en bleef zich inzetten voor samenwerking tussen boeren en natuurorganisaties. De inmiddels opgerichte agrarische natuurvereniging Den Hāneker (streektaal voor mannetjes grutto) is nu actief in de Stichting Beheer Lek-uiterwaarden en krijgt daar zelfs een eigen beheerproject.

„Destijds waren er plannen voor600 hectarenatuur hier in de streek. Dan had je allerlei losse stukjes natuur gekregen met veel gevolgen voor de landbouw. Dat is nu dus heel anders. Er is samenwerking en wij als boeren hebben onze eigen rol in het geheel. Niet dat die samenwerking met het Zuid-Hollands en Utrechts Landschap optimaal is. De combinatie boeren en natuurorganisaties is nog niet altijd vanzelfsprekend, er is een cultuuromslag nodig. Maar dat zie ik als leertraject.”

Bloeiend Bedrijf

Dit voorjaar ging met ongeveer 300 boeren en BoerenNatuur het landelijke FAB-project (Functionele Agro Biodiversiteit) ‘Bloeiend Bedrijf’ van start met onder meer tientallen veldbijeenkomsten.

In heel Nederland, maar vooral in Noord- en Midden-Nederland werden bijna600 kilometerakkerranden met bloemenmengsels ingezaaid.

De overheid wil met deze ‘ecologische innovatie’ ervaring opdoen voor het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), maar ook de boer profiteert. „Het doel is dubbel; je hebt als boer minder gewasbeschermingsmiddelen nodig door meer insectenleven in die akkerranden en je krijgt dus meer biodiversiteit. In dit project krijgt trouwens ook de bijenstand speciale aandacht. En als eigenlijk onbedoeld effect wordt zo een gebied toeristisch-recreatief aantrekkelijker. Volgend jaar hopen we dat er meer budget is, zodat meer boeren kunnen meedoen.”

Slob doet in het Veenweidegebied van de Alblasserwaard logischerwijze zelf niet mee. Hij richt zich op een ander beheer van zijn 2 tot3 meterbrede slootkanten. „Dat is niet zo spectaculair als met die bloemenmengsels, maar het gaat wel om de kennis en ervaringen. Daar kunnen wij als boeren in de toekomst gebruik van maken. Bijvoorbeeld bij projecten zoals Recreatie rond de Stad (RodS).”

Maar dat is toch wegbezuinigd? „Ja, maar wil dat dan zeggen dat mensen uit de stad er geen behoefte meer aan hebben? We moeten niet alleen wachten op wat de overheid wil of doet, maar vooral zelf initiatieven nemen.”

Gefrustreerde boeren

De nieuwe Zuid-Hollandse Gedeputeerde Han Weber vroeg Slob onlangs nog wat boeren nu precies willen. „Beleidsruimte heb ik toen gezegd. Wij moeten als agrarische ondernemers allerlei zaken kunnen ontwikkelen die in jullie bestuurlijke programma passen, maar dat moet wel heel flexibel kunnen. Als overheid moet je daarom ook de verantwoordelijkheid durven te delen, anders krijg je gefrustreerde boeren.”

„Wij als boeren moeten daarnaast natuurlijk wel goed beseffen dat je niet altijd je zin kunt krijgen, maar we moeten overal onze inbreng hebben en kunnen meepraten en meedenken. Het voortdurend zoeken naar verbindingen van de landbouw met de burger en samenleving, daar gaat het volgens mij allemaal om. Van deze samenleving maken we als boeren tenslotte ook onderdeel uit.”

Bedrijfsgegevens

Teunis Jacob en Nelie Slob hebben in Noordeloos een biologisch melkveebedrijf met 110 koeien,100 hectareen een quotum van 5 ton. Teunis Jacob heeft diverse bestuurlijke functies, zoals voorzitter van ‘Veelzijdig Boerenland’ en ‘Natuurweide’.