Veeartsen presenteren nieuwe inzichten

Van de honderden recente onderzoeken die in Chili werden gepresenteerd, bracht veearts Bas Toxopeus één van de meest praktische mee naar huis. Met als conclusie: overbezetting kost je meer dan je denkt. Een Canadese stal werd volgehangen met camera’s en sensoren om 24 uur per dag het gedrag en de gezondheid van de koeien te volgen. Hoewel nog regelmatig wordt gedacht dat 10 procent overbezetting best kan, bleek dat daardoor kreupelheid fors toeneemt. Het idee dat onderdanige koeien wel zo slim zijn om te gaan liggen als de andere aan het voerhek staan, gaat namelijk niet op.

Op de beelden was te zien hoe -ook bij overbezetting- de hele koppel op dezelfde momenten wilde liggen en eten. Het gevolg: onderdanige koeien bleven dom op de roosters staan kijken als het voerhek vol was of alle boxen bezet waren. Hierdoor kregen ze naast minder droge-stofopname, ook beduidend minder lig-uren en meer kreupelheid. Immers; hoe minder een koe ligt, hoe meer de poten worden belast en hoe meer problemen ontstaan. Bij 100 procent stalbezetting lag de koppel gemiddeld 13 uur per dag in de box. Bij 120 procent bezetting was dit nog 12 uur, waarbij dus vooral onderdanige koeien uren inleverden.

Huisvesting en klauwen

„Naast het voorkomen van overbezetting bleek ook huisvesting erg belangrijk voor voldoende ligtijd: door7,5 kgzaagsel op een matras te strooien in plaats van1 kg, lagen de koeien gemiddeld 14 uur per dag in plaats van 12. Het verbreden van de boxen van 112 naar122 centimeterzorgde voor een uur extra liggen”, vat Toxopeus het onderzoek samen.

Dat diepstrooisel voor meer comfort zorgt, werd in Canada nog eens bevestigd: van de koeien die op matrassen lagen had 80 procent beschadigde hakken, op zaagsel was dit 25 procent en op zand slechts 5 procent. Ook het verschil tussen een betonvloer en een rubbervloer bleek enorm: de kans op zoolzweren, wittelijndefecten en beenblessures was op beton ruim twee keer zo groot.

De kans op kreupelheid bij vaarzen bleek zelfs 3,6 keer groter. Jongvee tot afkalven in een potstal huisvesten werkt averechts; hun klauwen zijn extra gevoelig als ze op beton komen. Al met al moet huisvesting – en het aantal lig-uren – niet worden onderschat in relatie tot klauwgezondheid, concludeert de dierenarts. „Het is zelfs zo belangrijk, dat het meer invloed op bevangenheid heeft dan voeding, bleek op het congres.”

Mycoplasma

Met het groter worden van melkveebedrijven, wordt het oppassen geblazen voor mastitis door Mycoplasma bovis. Die conclusie trok dierenarts Henk van Ruitenbeek in Chili. „In België blijkt op grote bedrijven meer Mycoplasma voor te komen. In het oosten van Duitsland wordt hetzelfde gesignaleerd. De bacterie is erg besmettelijk en multiresistent tegen veel antibiotica, waardoor afvoeren of vervroegd droogzetten vaak nodig is. Aankoop van besmette dieren is meestal de oorzaak. Gelukkig is het goed te herkennen; de melk wordt bruin, zanderig en krijgt ‘rijstkorrels’. Overdracht gaat via de melk, dus met strikte hygiëne is veel te voorkomen.”

Langer behandelen

Wat Van Ruitenbeek ook opviel tijdens het Chileense congres, is dat mastitisbehandelingen veel meer effect blijken te hebben als ze langer doorgaan. In een Canadees onderzoek genas 40 procent van de koeien met subklinische mastitis als ze 2 dagen werden behandeld met antibiotica in de uier. Maar als ze 8 dagen werden behandeld, genas maar liefst 70 procent van de Aureus-gevallen en 90 procent van de Uberis. Bij klinische mastitis was het verschil in genezing nog groter. Nieuw-Zeelands onderzoek gaf soortgelijke resultaten. Hoewel we in Nederland gewend zijn om 3 dagen te behandelen, maakt dat voor de uitslag niet zoveel uit, denkt de veearts: zelfs tussen 5 en 8 dagen behandelen bleek nog een groot verschil te zitten.

Uit de zaal klinken verbaasde reacties op Van Ruitenbeeks verhaal: „We willen toch naar minder antibioticagebruik?!”. De veearts knikt: „Ik denk dat het langer behandelen van een mastitiskoe juist zorgt voor minder antibioticumgebruik over de hele koppel heen. Beter één keer goed dan meerdere keren half. Nu lijkt een koe vaak beter, maar draagt ze nog kiemen bij zich en blijft ze anderen besmetten.”

„Natuurlijk moet je wel goed kijken welk dier zo’n lange behandeling waard is. Als een koe bijvoorbeeld al lang een chronisch hoog celgetal heeft, dan is de kans op genezing überhaupt klein. Daar moet je geen 8 dagen antibioticum en arbeid aan verspillen. Maar bij jonge koeien die nog niet lang aan één kwartier zijn geïnfecteerd, kan het rendabel zijn.”

Meten is weten

Een algemene trend die de Nederlandse veeartsen in Chili opmerkten, is de populariteit van allerlei metingen bij de koe om ziektes vroegtijdig op te sporen. „Er is bijvoorbeeld onderzocht wat bloedonderzoek bij transitiekoeien oplevert om stofwisselingsziektes te voorspellen, hoe goed de ketotest werkt die met een paar druppeltjes melk al slepende melkziekte aantoont, en hoe bruikbaar herkauwmeters in de praktijk zijn om vroeg ziektes te signaleren. Het blijkt allemaal te werken. Dus ook voor Nederland biedt dat soort metingen, met name op grote bedrijven, veel perspectief.”

Kort door de bocht

Ook deze wetenswaardigheden werden in Chili duidelijk na onafhankelijk onderzoek:

● Spuiten aan de nek is bij ernstige mastitis zeker belangrijk; van de 72 Nederlandse koeien hadden er 23 een bacterie in het bloed.

● Mest blijkt de belangrijkste besmettingsbron van Uberis: in Spaanse ligboxen en op spenen kwam weinig Uberis voor, aan de poten en in de mest des te meer. Aureus bleek uit Noors onderzoek vooral in neusgaten en op spenen te zitten.

● Vaccineren met Startvac tegen mastitis werkt; van gevaccineerde koeien in Spanje kreeg 2,37 procent binnen 130 dagen na kalven mastitis. Zonder vaccinatie was dit 6,9 procent.

● Gepasteuriseerde melk in plaats van poedermelk verstrekken aan kalveren is nog niet zo gek, denkt veearts Gerard Kamp. Onderzoek in Korea toont betere groei, in Amerika ook minder ziekte en sterfte. Kamp kreeg menig toehoorder over zich heen; er valt veel op af te dingen, iemand noemt de uitspraak zelfs gevaarlijk. Bovendien; hoe wil de veehouder melk pasteuriseren?

● 14 dagen na de geboorte een kopje biest door de melk helpt goed tegen rotadiarree, is in Amerika bewezen. 1 op 10 verdunnen met karnemelk zorgt voor goede bewaring.

● In een Argentijns laboratorium werd voor het eerst probiotica specifiek tegen mastitisverwekkers getest: de Lactobacillus Perolens bleek 71,4 procent van de bacteriën uit te schakelen. Wellicht kan het ooit een antibioticumalternatief worden.