Goede kwaliteit voorjaarskuil 2010

„Sommige boeren hoefden niet op kuilanalyses te wachten om te weten dat het suiker hoog uit zou pakken.” Marc Verdyck, verkoopmanager van Provimi, wijst op een foto waar een trekkerband verscholen gaat onder een dikke laag gras. „Deze man moest dit voorjaar onder het harken iedere paar meter stoppen om het gras van zijn banden te plukken. Dan weet het je wel.”

Grassen veranderen, we slagen er steeds beter in om energierijke kuilen te creëren. Het weer hielp afgelopen voorjaar een handje mee: door de koude nachten werd maar weinig suiker omgezet in bijvoorbeeld eiwit, legt hij uit. Het gevolg: voorjaarskuilen met gemiddeld143 gramsuiker per kg ds, dus boordevol energie. „Misschien moeten we het eerst naar de suikerfabriek brengen: pers maar uit en breng de rest een keer terug”, grapt Verdyck.

Weinig structuur

De vraag is alleen hoe de koe al die energie er op de goede manier uit krijgt. Veel suiker betekent immers ook snelle verteerbaarheid. „Voer een koe een kg suiker: ze is meteen aan de ‘race’ en gaat onderuit”, maakt Gerard Zwart, verkoopleider bij DZ-Six Diervoeders, het probleem in één zin duidelijk.

Daar komt bij dat de structuurwaarde van de voorjaarskuil laag is, met gemiddeld225 gramruwe celstof per kg drogestof. Na lang aanhoudende kou zorgde de plotselinge warmte er voor dat het voorjaarsgras bijna de grond uit vloog. Het gevolg is een slappe celwand en weinig houtige delen, waardoor voedingsstoffen makkelijk vrij komen en het voer zowel snel als hoog verteerbaar is.

Pensverzuring

De combinatie van weinig structuur en hoge suikergehalten zorgt voor een groter risico op pensverzuring, waarschuwen Verdyck en Zwart. „Koolhydraten worden in de pens omgezet tot vetzuren, die zorgen voor een pH-daling. Bij het rantsoen van dit jaar komen de koolhydraten veel en snel vrij, waardoor binnen een paar uur na het eten een enorme dip in de pH kan ontstaan.

Als de koe op zo’n moment ook nog een paar kg krachtvoer vreet, kan het flink onder de normaalwaarde van 5,5 tot 7,0 zakken. Minder voeropname, slechte weerstand, bevangenheid en een hoog celgetal zijn dan de gevolgen.”

Normaal gesproken zorgt herkauwen voor veel speeksel waardoor natriumbicarbonaat wordt afgegeven en het zuur wordt geneutraliseerd. Maar het gebrek aan structuur en pensprik dit jaar zorgt voor minder kauw- en herkauwactiviteit bij de koe. Hierdoor ontstaat minder speekselproductie en wordt de pens dus minder goed gebufferd. Tel daarbij op dat het drogestofgehalte dit jaar met 45 procent niet al te hoog is: hoe vochtiger het rantsoen, des te minder speekselproductie dus hoe minder afgifte van bicarbonaat.

Bufferen

Voldoende structuur, pensprik en pensbuffer bijvoeren, zijn daarom het devies deze winter, vertellen de sprekers. Wacht niet te lang met aankopen van bijvoorbeeld stro of luzerne, tipt fouragehandelaar Arie Verburg tijdens de bijeenkomst, want beide zijn schaars en de prijzen stijgen.

Verdyck drukt de boeren op het hart om niet te zuinig te zijn met de pensbuffer. „Sommige boeren voeren50 gramnatriumbicarbonaat, maar dat heeft weinig zin. Honderdvijftig gram is minstens nodig, of honderd gram van een gespecialiseerd bufferproduct.”

Krachtvoer

Een trage brok kan voorkomen dat alle koolhydraten tegelijk in de pens vrijkomen. Ook is het verstandig om niet te ruim krachtvoer te verstrekken. „Het ruwvoer is al zo snel. Dat laatste kilootje krachtvoer kan nu het verschil maken tussen een gezonde en zieke koe. Wees voorzichtig bij nieuwmelkte koeien, bouw het heel rustig op.” Bezuinigen op eiwitbrok is dit jaar juist niet verstandig, aangezien het eiwitgehalte in de kuil met152 gramper kg ds aan de lage kant is.

Wie binnenkort overstapt op de voorjaarskuil wordt aangeraden de overgang te verspreiden over een week. „Houd je koeien goed in de gaten. Steek je vuist eens in de hongergroef: je moet twee a drie samentrekkingen per minuut voelen. Let ook op het herkauwgedrag en het vetgehalte: als dat plots wegzakt, heb je pensverzuring te pakken.”

Vollopen

Naast de verzuring kleeft er nog een ander risico aan de nieuwe kuilen, vertelt Zwart van DZ-Six Diervoeders: vollopen. „Het rantsoen is zo lekker dat de koe soms meer eet dan ze kan verteren. Plots heeft ze wel 15 tot19 kgdrogestof in haar maag in plaats van zo’n 13. De pens kan daardoor niet meer werken en er komen geen herkauwbrokken omhoog. Ook dat kan acute pensverzuring veroorzaken. Als je ziet dat ze zich compleet vol vreten, is beperken in voer dus verstandig. De koe moet zogezegd eerst weer honger krijgen. Extra structuur kan ervoor zorgen dat ze minder drogestof opnemen maar toch een verzadigd gevoel hebben.”

Volgend jaar

„Hoe krijgen we volgend jaar dan een betere kuil?”, wil een deelnemer weten. „Wat later en langer maaien kan voor meer structuur zorgen. En door later te bemesten kan het eiwitgehalte hoger uitvallen. Sowieso is het verstandig om de snedes over elkaar heen te kuilen, zodat ze elkaar compenseren. Maar uiteindelijk hoeft het niet veel anders; we hebben dit jaar juist een prachtige kuil”, nuanceert Verdyck de toon van de bijeenkomst. „We willen alleen zeggen dat je er wel voorzichtig mee moet zijn.”