Overheid heeft het verbruid in Friesland

„We maken ons er niet meer druk om. Er zijn ergere dingen dan je koeien kwijtraken. Enkele jaren geleden is bij ons in de buurt een groep jongelui bij een auto-ongeluk om het leven gekomen. Dat was echt verschrikkelijk. Wat er tijdens de MKZ is gebeurd, was in het achterste deel van onze boerderij en gelukkig niet in het voorhuis. Zakelijk zijn we geraakt, niet privé”, is de nuchtere reactie van Holwerda.

Veerkracht

In Friesland dacht men te ontkomen aan het MKZ-virus, totdat het noodlot op 10 april 2001 toesloeg bij het vee van melkveehouder Piet Meindersma uit Ee. De volgende dag werd de virusziekte opnieuw vastgesteld, nu op het biologische melkveebedrijf van Henk Vlasma uit Anjum.

Hemelsbreed zo’n4,5 kilometerverderop. Atze en zijn vrouw Anna wisten meteen dat hun bedrijf preventief geruimd zou worden. De afstand tot Meindersma’s boerderij is1.850 meter, maten ze snel in de atlas, dus binnen de cirkel van twee kilometer. Op 14 april werden hun 65 melkkoeien afgevoerd.

Alle veehouders in de regio werkten vlot mee aan de aanpak van de crisis, ervan overtuigd dat massale ruimingen verdere MKZ-verspreiding zou voorkomen. De boeren toonden een enorme veerkracht door snel erna de stallen weer te vullen. Op 2 juni was Holwerda de eerste veehouder met nieuwe koeien.

„Ik wilde graag weer los. Ik ben opnieuw gestart met voornamelijk vaarzen en enkele oudere koeien.” In de tussenliggende periode was het besluit gevallen een nieuwe stal te bouwen, van een grupstal naar een ligboxenstal. „We hadden alle tijd om erover na te denken.”

Strafkorting

De positieve stemming onder de boeren sloeg na enige tijd om, omdat de uitbetaling lang op zich liet wachten. En helemaal toen enkele veehouders fikse strafkortingen kregen opgelegd. Ook Holwerda werd medegedeeld dat op zijn uitkering 105.000 gulden (bijna 48.000 euro) werd gekort.

„Bij de boerderij liep een koppel schapen van mijn vader voor winterbeweiding. Ze stonden niet geregistreerd en daarvoor werd ik gestraft. De strafkorting was onevenredig hoog. De overheid heeft afspraken met ons gemaakt, maar is ze niet nagekomen. Dat maakte me vreselijk kwaad. Omdat de uitbetaling van de vergoeding steeds maar niet kwam, moesten we de aankoop van nieuw vee zelf voorfinancieren.”

„De overheid is voor ons een onbetrouwbare partner gebleken. Pas na drie jaar juridisch getouwtrek is onze strafkorting tenietgedaan.” Hij is daarentegen complimenteus over de inzet van de gemeente Dongeradeel en de provincie Friesland met onder andere de oprichting van het MKZ-steunfonds.

Koningin Beatrix

Een mooi moment voor Atze en Anna was de ontmoeting met koningin Beatrix in het landelijke MKZ-crisiscentrum in Stroe, samen met nog enkele stellen. „Dat gaf een gouden randje aan het hele gebeuren. De koningin is een professional en een vrouw met humor. Ze was erg belangstellend. Jammer dat minister Brinkhorst, die ook bij het gesprek was, direct in de aanval ging en alles op scherp zette, gewoon onfatsoenlijk.”

Terugblikkend op de crisis blijft één vraag open: hoe is het virus in Noordoost-Friesland terechtgekomen? „Het kan niet vanuit de driehoek overgewaaid zijn. We krijgen er nooit een antwoord op. Dat is frustrerend, voor iedereen.” De belangrijkste les uit de crisis is voor hem dat je nooit te goed van vertrouwen moet zijn.

„Je moet beslissingen niet overlaten aan ambtenaren op een kantoor ver weg. Verder eerst de centen op de bank en dan pas zaken doen.” Daarnaast is hij net als zijn collega’s groot voorstander van het inenten van dieren bij een MKZ-uitbraak.

Maatschappij

Mocht er ooit weer MKZ uitbreken in Nederland, dan zullen er niet op grote schaal gezonde dieren preventief worden gedood, is zijn overtuiging. Gezien de negatieve ervaring is daar ook geen draagvlak meer voor onder de Noordoost-Friese boeren. „De maatschappij is ook veranderd. Nu is er de Partij voor de Dieren, en veel discussie over dierenwelzijn. De regering kan de crisis niet weer op dezelfde manier aanpakken, dat zou maatschappelijke onrust opleveren.”

Met de ruiming in 2001 heeft hij afscheid moeten nemen van een vertrouwde veestapel. Wat rest is een dossier met krantenartikelen, brieven en foto’s van het vee. „Ik heb nu minder binding met de koeien. Dat is misschien ook uit zelfbescherming. Vergelijk de ruiming rond de MKZ met een brand. Je bent alles kwijt, maar gelukkig zijn er geen persoonlijke ongelukken gebeurd.”