Boxcompost voor koe in opmars

De eerste proef met compost in koebedden, op eigen initiatief van een veehouder in Noordoost Friesland, was ronduit negatief. Het was goedkoop, maar daarmee hield alles op. Harde stukken zorgden voor problemen bij het uitrijden van de mest en bij de koeien zelf namen uier- en klauwontstekingen toe. In dat licht bezien is het bijzonder dat composthandelaar Guido Sinnige, werkzaam voor OrgaPower in Drachten en zelf melkveehouder, er nog wel naar wilde kijken.

In goed overleg werd binnen een paar maanden een alternatief ontwikkeld, ditmaal van puur groente-, fruit- en tuinafval. Het product wordt verhit tot zeventig graden Celsius, tien graden meer dan bij de gewone verwerking, en vervolgens gezeefd met een speciaal filter. Sinnige: „Ik hoor inmiddels dat de concurrentie volop experimenteert om het na te maken en zelf hebben we natuurlijk ook al van alles geprobeerd.”

„Maar van bijvoorbeeld natuurcompost, met boomresten, is dit niet te maken zonder het vacuümsysteem waar wij mee werken. In het gft-afval zit nagenoeg nooit de Klebsiella-bacterie. Door te verhitten tot 70 graden, worden alle bacteriën gedood. Terwijl we terugkoelen, worden er goede bacteriën aan toegevoegd. Zo blijft de bacteriedruk ook goed in het gebruik op stal.”

Verrijking

In de stal is het wel even wennen aan het donkere koebed. De veehouders melden echter dat de koeien makkelijker gaan liggen en dat na een paar maanden de hakken duidelijk verbeteren. Dat komt doordat de compost een dikke plak vormt die het beton volledig afdekt. Compost van de bovenste laag dat door de koeien op de roosters wordt gemorst, lost makkelijk op.

Sinnige: „Het is geen zand, maar organische stof, waaruit zand en andere bestanddelen die er niet in horen, is verwijderd. Het mengt zich ook met de vloeibare mest en zakt dus niet naar de bodem van de kelder, wat met zand wel gebeurt. En bij het uitrijden is het een verrijking voor het land. Met resten van zaagsel verzuurt de grond en moet je kalk bijstrooien. Nu voeg je pure compost toe met een pH van 7,2. Dat is een heel ander verhaal.”

Het mooist is gebruik van de compost in stallen met diepstrooiselboxen. „Daar is het echt ideaal. In koebedden met een buis erachter, is het nog even zoeken naar de optimale samenstelling. Bij sommige boeren werd zo’n dunne laag te droog. Ik weet van een veehouder dat hij de buis nu verhoogd heeft en we leveren ook iets klammere compost aan.”

„Het is de moeite waard om even wat te proberen met deze besparing. Want qua inkoop zit je al ruim onder de prijs van los zaagsel, maar de grootste winst zit hem in het fors mindere gebruik.”

Minder mastitis

Om zijn voorsprong in de markt te behouden, doet Sinnige er alles aan om zijn product objectief te laten onderzoeken. Monsters gaan naar de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) voor controle op Salmonella en de Gezondheidsdienst voor Dieren doet onderzoek naar de aanwezigheid van de Klebsiella en Coli-bacterie.

In Grijpskerk is één van de veehouders van het eerste uur al twee keer bemonsterd. Sinnige pakt de uitdraai van het onderzoek erbij: „Kijk, dit is de uitslag van het GD-melktank onderzoek. De bacteriedruk is overal ver onder de norm. Dit zijn getallen waar je als veehouder blij van wordt. In de praktijk hoor ik van veehouders dat ze ook minder last hebben van uierontsteking. Maar het is te vroeg om dat te bewijzen, dan moet je eerst de cijfers van een volledig jaar hebben. Maar het ziet er allemaal erg goed uit.”

De zestig boeren die de compost nu gebruiken, kunnen rekenen op grote belangstelling van collega-boeren uit de regio. In eerste instantie hield Sinnige de boot wat af naar nieuwe klanten, maar dat heeft plaats gemaakt voor optimisme.

„We kunnen alleen kwalitatief goed gft-afval verwerken. In de Randstad wordt het gft-afval zo slecht gescheiden dat het niet te gebruiken is, zonder allerlei extra dure ingrepen. Vandaar dat ik aanvankelijk bang was dat we een te grote vraag niet aan zouden kunnen.”

„Maar in de afgelopen zes maanden is er in de hele afvalmarkt een beweging op gang gekomen. Dus ik ga er vanuit dat we snel een methode vinden om een nog grotere vraag ook aan te kunnen. Compost blijft er altijd. Het is mooi dat wij daar als melkveehouders nu ook een keer profijt van hebben.” Een koebed van compost is goedkoper in aanschaf en zuiniger in gebruik. Het instrooien kost de helft van de tijd en de financiële kosten lopen 50 tot 75 procent terug.

Gebruikerservaring

Bij Frits en Janny Timmerman staan de koeien medio juli nog op stal en dat zou best eens zo kunnen blijven. Vorig jaar trok het hele gezin in de nieuwe woning, terwijl de koeien sinds 2003 huizen in de nieuwe stal in Ruinerwold. „Als het goed is, is het comfort in de stal zo hoog dat je de wei in de zomer niet meer nodig hebt”, stelt Frits.

De rij liggende koeien, het haar op de hakken en tevreden herkauwend, zegt volgens de veehouder genoeg. De diepstrooiselbedden zijn gevuld met een dikke laag compost van gft-afval. „We hebben zaagsel gehad, stromengsels en papierpulp. Maar zonder het te willen afkraken, kan ik melden dat het niet optimaal voldeed.”

„Nu hebben we dit. Aan die donkere aanblik moet ik nog steeds wennen, maar de koeien liggen er lekker op. De droogte was bij het zaagsel het grootste manco. In die moderne open stallen drukken de koeien het zaagsel te gemakkelijk de roosters op. Ik moest twee keer per week bijvullen. Nu rijd ik wekelijks wat compost bij, met de trekker en een verbouwde maïsverdeler.”

„Qua kosten ben ik meer dan 50 procent teruggegaan, op 165 melkkoeien en 120 stuks jongvee. Maar wat ik zelf vooral terugzie, is hoe makkelijk ze gaan liggen. Op deze manier moeten we een gemiddelde leeftijd van 6,5 jaar kunnen halen en daar wil ik wel naar toe.”