Aanpak veelgebruikers antibiotica

Niet meer dan 4,6 dierdagdoseringen per dierjaar. Dat is de doelstelling voor het antibioticagebruik in de melkveehouderij voor 2011. De streefwaarde werd onlangs bekendgemaakt door de Sda. Het getal vloeit voort uit de afspraken die de veehouderij en overheid hebben gemaakt over een forse verlaging van het antibioticagebruik.

De SDa is nu voor veel veehouders misschien nog onbekend, maar dat zal de komende tijd snel veranderen. Jaarlijks zal de instantie komen met nieuwe – en strengere - streefwaarden. Bovendien zullen beperkingen worden opgelegd aan het gebruik van soorten antibiotica. Sommige middelen worden waarschijnlijk helemaal verboden.

Tegenstelling

Roeland Wessels, dierenarts en communicatieadviseur, is woordvoerder van de SDa. Hij wijst op een merkwaardige tegenstelling. Nederland is in Europa twee keer kampioen antibioticagebruik. In de humane gezondheidszorg gebruiken we de minste antibiotica, in de veterinaire gezondheidszorg de meeste. Dat vraagt om actie, zo vindt ook de overheid.

Met de sector zijn strenge afspraken gemaakt om de inzet van antibiotica te beperken. Dit jaar moet het gebruik 20 procent lager liggen dan in 2009 en in 2013 moet het zijn gehalveerd. De SDa krijgt als onafhankelijke en wetenschappelijk gestoelde autoriteit een belangrijke rol in het bereiken van deze doelstelling.

Waarop zijn de streefwaarden van de SDa gebaseerd?

„Alle richtlijnen van de SDa worden opgesteld door een panel van gerenommeerde wetenschappers uit de veterinaire en humane gezondheidszorg. Dus door dierenartsen en dokters. De streefwaarden komen voort uit afspraken die zijn gemaakt tussen de dierlijke sectoren en de overheid.”

„Naast streefwaarden heeft het expertpanel signaleringswaarden en actiewaarden vastgesteld. Voor de melkveehouderij liggen die voor 2011 op 8 en 11,5 dierdagdoseringen per dierjaar. Veehouders die deze waarden overschrijden, krijgen een waarschuwing. Zij zullen met hun dierenarts en andere adviseurs om de tafel moeten om te analyseren waarom het gebruik hoog is en zullen maatregelen moeten treffen voor verbetering.\"

Streefwaarden, signaleringswaarden, actiewaarden. Het klinkt allemaal mooi maar ook vrijblijvend. Wat gebeurt er als een veehouder deze waarden niet haalt?

„Minder antibiotica gebruiken vereist een gedragsverandering. Om dat te bereiken, zijn meerdere dingen nodig. Machtsmiddelen om strenge regels te handhaven zijn belangrijk, maar minstens zo belangrijk is sociale druk. Het getuigt van goed vakmanschap als een veehouder weinig antibiotica gebruikt. Dat moet gaan leven in de sector. De goede voorbeelden die er nu al zijn, mogen best in het zonnetje worden gezet. Zo laat je zien dat het kan. Antibioticavrij produceren biedt mogelijk ook kansen om je te onderscheiden in de markt. In de varkens- en pluimveehouderij zijn daar al mooie voorbeelden van.”

„Uiteindelijk zijn ook sanctiemiddelen nodig. Nu blijft het overschrijden van een actiewaarde inderdaad nog zonder directe gevolgen, maar dat zal niet zo blijven. Het is aan de sector zelf om veelgebruikers aan te pakken, maar ik zou me kunnen voorstellen dat de zuivelindustrie de streefwaarden voor antibioticagebruik opneemt in haar kwaliteitsborging. In het uiterste geval zou een bedrijf dan geen melk meer mogen leveren.\"

Waarom moet de melkveehouderij zulke forse stappen zetten? Zo slecht doen we het niet, en antibiotica zijn toch nodig om zieke dieren beter te maken?

„Laat ik voorop stellen dat er niks mis is met antibiotica. Het zijn uitstekende middelen die levens van mensen en dieren kunnen redden. Maar in de veehouderij – ook in de melkveehouderij - is een onzorgvuldig gebruik binnengeslopen. Antibiotica zijn verworden tot middeltjes uit een potje die je gemakkelijk kunt inzetten om problemen op te lossen. Hoe goedkoper, hoe beter, en hoe korter de wachttijd, hoe handiger. Daardoor hebben zich in hoog tempo resistenties kunnen ontwikkelen. We komen steeds vaker in de situatie dat middelen niet meer werken; niet alleen bij dieren maar ook bij mensen. Inmiddels groeit de overtuiging dat we anders met antibiotica om moeten gaan. De ontwikkeling van resistenties is onlosmakelijk verbonden met het gebruik van antibiotica, dat wist men bij de introductie al. Maar hoe meer je gebruikt, hoe sneller het gaat.\"

Resistente bacteriën zijn toch vooral het probleem van de intensieve veehouderij?

„Resistente bacteriën zitten overal, bijvoorbeeld ook op de huid van mensen. Als een bacterie resistent is voor een antibioticum dan is dat vervelend. Maar het wordt pas echt zorgelijk als er multiresistenties ontstaan. Dat wil zeggen dat bacteriën voor meerdere typen antibiotica ongevoelig zijn. En als deze bacteriën ook nog eens mensen ziek maken, hebben we echt een probleem. Het is waar dat deze gevaarlijke multiresistente bacteriën, zoals de veel genoemde MRSA’s en ESBL’s vooral in verband worden gebracht met de intensieve veehouderij. Maar dat wil niet zeggen dat ze bij koeien niet voorkomen. In meerdere studies zijn multiresistente bacteriën bij koeien gevonden. De aantallen zijn echter wel veel lager dan bij vleeskalveren, varkens en kippen.\"

Een halvering van het antibioticagebruik in 2013, gaat dat wel lukken?

„Anders omgaan met antibiotica vraagt om een omslag in denken. Als we vanuit die gedachte nieuwe kennis gaan ontwikkelen, is er veel mogelijk. De goede voorbeelden zijn er. Het kan echt. Daarover zijn de experts van de SDa het eens.\"

Wat doet de SDa?

De Stichting Diergeneesmiddelenautoriteit (SDa) is opgericht naar aanleiding van het convenant verantwoord antibioticagebruik. In opdracht van de ondertekenaars van dit convenant, waaronder de LTO en de Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde, stelt een expertpanel van de SDa jaarlijks per diersector streefwaarden vast voor een verantwoord gebruik van antibiotica. Daarnaast worden richtlijnen opgesteld voor het gebruik van middelen bij dieren die kritisch zijn voor de genezing van mensen.

Door het verzamelen en analyseren van gegevens over het gebruik van antibiotica in de verschillende sectoren houdt de Diergeneesmiddelen Autoriteit de vinger aan de pols en doet aanbevelingen voor verbeteringen. De resultaten worden gerapporteerd aan de sector, de overheid en de samenleving. De streefwaarden en richtlijnen voor antibioticagebruik worden vastgesteld door een expertpanel van wetenschappers uit de veterinaire en de humane gezondheidszorg.