Veehouders rommelen te veel in baarmoeders

De gerenommeerde Nederlandse hoogleraar diergeneeskundeAart de Kruifis al jarenlang werkzaam in België, waar hij aan het hoofd staat van de Kliniek Voortplanting, Verloskunde en Bedrijfsdiergeneeskunde van de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit van Gent. Dat hij dicht bij de praktijk staat, blijkt uit het feit dat hij tevens de bedrijfsbegeleiding verzorgt op tien ‘top’ melkveebedrijven.

„Om koeien na het afkalven weer schoon te krijgen, is er de afgelopen honderd jaar van alles geprobeerd en in de baarmoeder gestoken, waarbij elk land en elke dierenarts zijn eigen voorkeur had. Maar de resultaten daarvan waren uitermate subjectief, omdat er weinig onderzoek naar was gedaan. Met behulp van controlegroepen hebben wij inmiddels aangetoond dat de zelfgenezing van de baarmoeder van koeien erg groot is”, aldus De Kruif.

Twee emmers etter

„Bij een kalvende koe komen er vanuit de vagina altijd bacteriën via de cervix de baarmoeder binnen. Bij een vlotte afkalving, waarbij de nageboorte er na drie tot vier uur af is, zijn dat er echter maar weinig. De cervix sluit zich 24 uur na het afkalven weer, waarna de achtergebleven bacteriën worden geëlimineerd. Dat wordt een ander verhaal bij een moeilijke afkalving of wanneer een koe aan de nageboorte blijft staan.”

„Dan komen er namelijk veel meer bacteriën de baarmoeder binnen, wat leidt tot een flinke baarmoederontsteking. Zo’n koe wordt na een dag of zes een beetje ziek, krijgt wat koorts en gaat van achteren stinken. Rond de tiende dag na het afkalven, komt de nageboorte er in de meeste gevallen af, waarna de koe zichzelf gaat opschonen”, verklaart de hoogleraar het natuurlijke proces.

„Eén à twee dagen daarna knapt de koe op. Het stinken houdt op en de baarmoeder krimpt weer. Er blijven echter veel bacteriën in de baarmoeder achter en de koe gaat gedurende één tot vijf weken witvuilen, wat niets anders is dan een etterig slijm dat naar buiten komt. De meeste koeien maken zichzelf in die periode helemaal schoon; het zelfgenezingspercentage bedraagt 80 tot 90 procent.”

„Maar een aantal koeien wordt niet vanzelf schoon. Bij deze koeien zit er namelijk te veel etter in de baarmoeder en deze koeien blijven dan ook witvuilen. Soms sluit de baarmoedermond zich zelfs volledig en dan komt er steeds meer etter in de baarmoeder te staan, soms wel tot twee emmers vol toe.”

Capsule

„Een blijvend witvuilende koe of een koe met zo’n grote baarmoeder, wordt niet tochtig omdat de cyclus stil valt. Als ze wel tochtig zou worden, dan zou alle etter eruit komen door samentrekkingen van de baarmoeder, maar bij zulke koeien blijft de baarmoeder slap. Er vindt dus een ophoping van etter plaats en zulke koeien worden later ook heel moeilijk drachtig”, stelt De Kruif.

Er is echter iets aan te doen. „Bij een koe waarbij de nageboorte niet afkomt, kun je het beste op de tweede dag na het afkalven een nageboortecapsule inbrengen. En dat moet absoluut hygiënisch gebeuren”, benadrukt De Kruif. „Dus de staart even opbinden, de vulva goed schoonmaken en met een handschoen met desinfecterend glijmiddel de capsule zo diep mogelijk inbrengen. De capsule moet tussen de nageboorte en de baarmoederwand worden aangebracht om effect te hebben. Vraag desnoods aan de dierenarts om het voor te doen.”

„De capsule kun je het beste niet op de eerste dag al inbrengen, want dan is de kans groot dat hij heel snel weer naar buiten komt, wat ook gebeurt als de capsule niet op de juiste plek wordt aangebracht. Het is maar goed dat er zoveel roosters achter de koeien liggen, want dan zien veehouders tenminste niet dat ze de capsule verkeerd hebben aangebracht”, zegt De Kruif ironisch.

„Als je vijf dagen na het afkalven nogmaals een capsule inbrengt, heb je veel minder last van de al genoemde “stinkkoeien”. De capsules doden namelijk de bacteriën, zodat er minder gifstoffen vrijkomen en de koe minder snel ziek wordt. De nageboorte komt er echter niet eerder door af.”

Baarmoedertoeristen

„Een koe die een week na het afkalven begint te stinken, moet door de dierenarts met oxytetracycline of Metricure in de baarmoeder worden behandeld en verder moet je er niet te veel aankomen. Het is wel goed om daarnaast bijvoorbeeld Excenel in de nek bij te spuiten. Met zo’n behandeling knapt een koe namelijk snel op, zodat de kans op complicaties klein is. Toch zal de koe later gaan witvuilen, maar daar hoef je niks aan te doen.”

„De koe is niet ziek, maar herstelt dan immers juist. Ongeveer op de twintigste dag na het afkalven witvuilt zo’n koe het meest, omdat ze dan inwendig tochtig wordt. Er zijn veehouders die juist op dat moment van alles in de baarmoeder stoppen – ik noem ze baarmoedertoeristen – maar dat is dus niet nodig. Bovendien zijn de concentraties van de gebruikte middelen vaak veel te hoog, waarbij vooral middelen op jodiumbasis een gat in de baarmoeder kunnen branden.”

„Tien tot twintig procent van de koeien geneest echter niet, wat je ook in de baarmoeder hebt gestopt. De inwendige tochtigheid helpt bij deze koeien te weinig. Zelfs het toedienen van antibiotica in de baarmoeder heeft dan geen zin, want de hoeveelheid etter is veel te groot. Er is dan ook maar één oplossing en dat is prostaglandines spuiten. De koe wordt dan tochtig, de baarmoeder trekt samen en de koe maakt zichzelf schoon.”

„Het is het beste om tweemaal prostaglandines toe te dienen met een tussentijd van 14 dagen. Na één behandeling is een deel van de koeien namelijk nog niet genezen”, aldus De Kruif. Hij schat dat na twee behandelingen 90 tot 95 procent van de koeien schoon is en dat het restant een derde spuit nodig heeft.