GD: ijzer in drinkwater is nergens goed voor

„Het ijzergehalte in het drinkwater willen we het liefst zo laag mogelijk hebben”, zegt rundveedierenarts Sanne Carp-van Dijken van GD. IJzer is op zich niet direct schadelijk, maar Nederlandse melkkoeien krijgen doorgaans al ruim voldoende ijzer binnen via het gras, geeft ze aan. „We hebben echt geen extra toevoeging via het drinkwater nodig.”

Het ijzergehalte van het drinkwater moet voor koeien bij voorkeur lager zijn dan 0,5 milligram per liter; Carp-van Dijken adviseert zo laag mogelijk. Een gehalte van boven de 1 milligram is ongewenst vanwege het effect op de smaak en verdringing van spoorelementen, en bij meer dan 10 milligram wordt het toxicologisch risicovol. Maar voor kalveren liggen de grenswaarden nog een stuk lager, stelt ze. Omdat die een geringer lichaamsgewicht hebben, is meer dan 0,5 milligram ijzer per liter voor een kalf al ongewenst. En bij een nog niet herkauwend kalf ligt de absorptie mogelijk ook hoger, geeft ze aan.

Veenweide en rivierklei

Grond heeft een filterende werking. Hoe ondieper de bron, hoe groter de kans op een hoger ijzergehalte in het water. „Denk hierbij aan water uit oppervlakkige bronnen zoals weidepompjes."

Vooral in het veenweidegebied en op rivierklei zijn de ijzergehaltes van nature al hoog . Een te hoge ijzeropname kan leiden tot ijzerstapeling in de lever. Dit heeft een negatief effect op leverfunctie en de weerstand. Dit kan al optreden bij waardes ruim onder de toxicologische grens. Roestende waterbakken zijn hiervoor risicovol, stelt ze. „Op zich zijn paarden veel gevoeliger voor ijzerstapeling dan koeien, maar ook bij koeien is ijzerstapeling een risico.”

KKM

Veel melkveehouders hebben het idee dat het wel goed zit met het drinkwater, omdat het bronwater in het kader van KKM verplicht wordt onderzocht als het wordt gebruikt als voorkoelwater en voor het reinigen van de melktank. Maar KKM kijkt alleen naar de de kwaliteit van het water bij de bron. Het zegt niks over de kwaliteit als drinkwater.

„Daarom moet je meten op de plek waar de koe het opneemt”, zegt Carp-van Dijken. „Wij zien vaak dat het water in de drinkbak toch een andere samenstelling heeft dan bij analyse aan de bron.” Oudere drinkbakken, ook weidebakken of gegalvaniseerde bakken, kunnen gaan roesten waardoor het ijzergehalte toch behoorlijk kan oplopen. „Een ijzergehalte van 10 milligram moet je zeker niet te lang hebben.” Daarnaast is het kiemgetal in de waterbak vaak veel hoger dan net achter de bron.

Zonde van het geld

Ruw, niet-ontijzerd bronwater bevat regelmatig te veel ijzer. Onbehandeld bronwater wordt soms nog wel verstrekt aan melkkoeien of jongvee. Ook slootwater bevat regelmatig te veel ijzer. Carp-van Dijken: „Het is niet helemaal duidelijk in welke mate dit ijzer een negatief effect heeft op diergezondheid, maar wenselijk is het zeker niet."

Het is volgens de dierenarts bovendien zonde van het geld als je mineralen voert die er aan de achterkant onbenut weer uit gaan, omdat het ijzer de opname verdringt.

Koeien, en zeker hoogproductieve dieren, moeten onbeperkt fris en smakelijk drinkwater kunnen opnemen. Gemiddeld hebben ze wel 150 tot 200 liter per dag nodig, en bij hittestress nog veel meer, aldus de dierenarts.