Project Bodemverdichting Friesland; spitten

Fotoserie: Keileem stoort afwatering

Boeren willen in het voorjaar zo snel mogelijk het land op. Een middag eind augustus op grasland in Nijega (FR) over de do’s en don’ts bij nattigheid. De voor- en nadelen van spitten, de gevolgen van zware machines, hulp van kruiden en een gesprek met de loonwerker. Geduld is het toverwoord.

Eén melkveehouder is op donderdag 27 augustus komen luisteren naar alle info rond bodemverdichting omdat zijn medewerker zijn nieuwsgierigheid deze week wekte. Die jongen wist namelijk te vertellen dat ‘akkerbouwers de grote zware bemester van een loonwerker niet meer op het land willen hebben’; „Toen ben ik gaan nadenken”. De middag in Nijega werd georganiseerd door LTO Noord, Cumela, Van Hall Larenstein Instituut, loonwerkberijf Toering, Aequator en anderen. Ruim twintig melkveehouders luisterden aandachtig.

De profielkuilen laten een laag teelaarde zien, dan zand (inspoelingslaag met ijzer en humus uit de bovengrond) en dan blauwe leem met keien. Die keileem begint op 70 tot 90 centimeter onder het maaiveld. Door die storende laag is er weinig draagkracht.

Als percelen te nat zijn heeft dit grote gevolgen voor de gewassen. Hoe los je dit op met keileem op 70 centimeter onder het maaiveld? Daarom hebben de Friese boeren ondiepe greppeltjes van zo’n 20 centimeter in het land. Door de storende keileem kan het water niet weg. Het advies luidt dan ook ‘drainage’! Dit is echter bij deze proef in Nijega niet uitgevoerd.

Ondiep draineren, zoals hier wegens de bikkelharde keileem, werkt alleen als je de buizen op 5 meter afstand legt in plaats van de vroeger gebruikelijke 10 meter. Een deel van het systeem zou je net in of óp de keileem kunnen leggen. Maar dan moet er zand bovenop, dat is duur. Beter kun je dus eerst de keileem vermengen met een kettinggraver, weet Henk Steegink van Van Hall Instituut.

Henk Steegink van het Van Hall instituut laat zien hóe hard de laag keileem is; namelijk steenhard. De laag is overwegend blauwig wat duidt op afwezigheid van zuurstof. Bruin oranje zit er hier en daar doorheen gemarmerd, daar is de grond geoxideerd omdat er wel zuurstof zit bij een oude wortel of andere plantenrest uit de laatste ijstijd. Al op 70 centimeter stuit zijn grondboor op een steen. Hierdoor zijn de percelen altijd nat. Dit kan in droge zomers overigens ook een voordeel zijn.

De sleepslangbemester gebruikt loonwerker Toering steeds vaker dan alleen voor de eerste snede, hij rekent voor dat dat meer oplevert.

De ladenwagen heeft acht banden van 60 centimeter elk, om schade aan de bodem te voorkomen.

Zo’n 50 procent van Noord Nederland heeft last van bodemverdichting. Peter Toering, loonwerker, showt zijn roterende spitmachine en andere machines. Bij alles wat met bodemverdichting heeft te maken, zegt hij ‘geduld, dat is het állerbelangrijkste’. „Ga niet het land op als het te nat is. Geduld is de grote winnaar, voorkom rijschade!”

Belangrijkste is, dat het risico op verdichting zo klein mogelijk moet worden, dit gebeurt allereerst door drainage! Pas daarna volgt het rond leggen van de grond naar greppels, en pas daarna het diepspitten. „Eigenlijk hoef je zonder drainage niet te spitten dus", zegt Everhard van Essen van Aequator.

Mts. Boer in Nijega heeft 100 melkkoeien, 55 stuks jongvee en 72 hectare waarvan 13 mais. Op hun grond is een kleine 20 jaar geleden drainage aangelegd. Hij stelt zijn perceel beschikbaar voor deze proeven. De ene helft is gespit, de andere niet. Op zijn natste perceel heeft hij altijd een te hoog ruw eiwit gehalte.

De zwarte verticale strepen duiden op de aanwezigheid van pendelaars, in deze gangen kunnen wortels hun weg vinden. De toplaag is mooi kruimelig met wortels. De bodemonderzoeker wil naar aanleiding van een vraag over de opbrengst nog wel even kwijt dat calcium zeker niet de bewerkbaarheid van de grond verbetert, maar alleen de opbrengst, ware het niet dat er veel magnesium in de grond zit.

Eén perceel is gespit waarbij de bovenste twee lagen verschraald zijn. De 8 procent organische stof uit de bovenste 10 centimeter is hierbij gemengd met de zwarte aarde en het zand eronder, tot 45 centimeter. Nu is het organische stofpercentage 5, verdund dus, maar, de bodem is waterdoorlatender en de op het vorige herfst nieuw ingezaaide grasland zijn meteen naar 45 centimeter diepte geschoten om wegens de droogte daar water te zoeken. Dit is mogelijk door de homogeen gemaakte bovenlaag. Dat er minder organische stof is, is jammer, maar dat komt wel weer terug; elke bewerking levert verlies op volgens de onderzoeker van Aequator, dus ook spitten. „Maar, meer draagkracht is waar het hier om gaat, en de verwachting is, dat dit zo zal zijn; dat moet juist deze proef gaan uitwijzen.”

De grootste verdichting vindt aantoonbaar plaats onder de meest bereden sporen. En aangezien de grond rond ligt, naar de greppeltjes toe, is er ook nog sprake van één nog bijzonderder vastere verdichting omdat daar trekker en machine op een nog behoorlijk kleine en dus natte afstand, naar de greppel hangen.

Spitten is beter dan ploegen, zegt Henk Steegink. Spitten of mengwoelen, mengfrezen. Want dan gaat de grond homogeen doorelkaar. Belangrijkste voordeel is snel het land op kunnen. Er volgt een discussie met aanwezige melkveehouders: Wanneer loont het, om voor bijvoorbeeld 2.000 euro een deel van het perceel te spitten, en je hierdoor drie dagen eerder het land op kunt zonder dat het nog te nat is. „Is de eerste snelle snede het belangrijkste? Moet dat vroeger in het voorjaar?” Melkveehouder Johannes de Vries: „Je weet niet wat de herfst brengt dus binnen is binnen. Daarom is een goeie afwatering zo belangrijk.”

De Weidse blik, onderdeel van For Farmers, geeft aan dat kruidenrijk grasland veel kan betekenen voor of liever, tegen verdichting van de bodem. De adviseur prijst de uitgebreide bodemrapporten van BLGG, die bieden ook veel informatie waar boeren veel mee kunnen qua bemesting. Hij zegt dat 1 kilo organische stof 20 liter water kan vasthouden. Hij houdt daarom ook een pleidooi voor rode klaver. Maar ook voor paardenbloemen, wegens veel mineralen en selenium. En ook cichorei is populair wegens diep wortelen; „Maar koop geen kruidenmengsels met wel 20 soorten, die verdwijnen toch.” Hij zegt dat iedere 2,5 GVE boven de grond, 5 GVE onder de grond is.

Cumela heeft een checklist ontwikkeld waarmee boeren en loonwerkers op voorhand bijvoorbeeld in de winter, afspraken kunnen maken over wanneer wel of (nog) niet het land kan worden bereden. Waarbij de grote vraag is, hoe men in de praktijk verdichting kan voorkomen. Door middel van bijvoorbeeld de hakproef is dit snel meetbaar. Maar, nemen melkveehouders de tijd en de moeite hierover met hun loonwerker in gesprek te gaan? „En wat als een boer opdracht heeft gegeven het land op de gaan, de loonwerker negeert dat dit eigenlijk niet kan, en er vervolgens een rijspoor ontstaat waar je vijf jaar later nóg hinder, lees opbrengstderving, van hebt?’ Wat is niet acceptabel? Laat je één perceel sleepslangen of toch maar alles, wanneer loont dat?” Een melkveehouder vraagt zich af dat als hij de loonwerker wegens nattigheid afzegt, wanneer hij dan aan de beurt is? Dat is soms ook kiezen tussen twee kwaden. „Wie neemt het initiatief en gebruikt onze checklist straks? Laat je de loonwerker al je hebt, twee dammen gebruiken om onnodig keren te voorkomen? Vindt dat gesprek wel plaats? Heb je het over de bandenspanning en niet te vol laden; is jouw loonwerker daarmee wel bezig? Hoe is dat bewustzijn?”

Tekst: Ruth van Schriek

Na van alles gedaan en gezien te hebben, teruggekeerd naar de Achterhoek. En bijna terug naar de boerderij waar ze opgroeide. Na jaren als eindredacteur voor de kranten en magazines van Agrio gewerkt te hebben, trok ze zelf de laarzen aan. Met camera, pen en papier op weg naar boeren, om met veel belangstelling hun altijd interessante verhaal te horen. En dit bij thuiskomst op te schrijven.

Beeld: Ruth van Schriek

Meer soortgelijk nieuws lezen?

Sloot dit artikel goed aan bij jouw behoefte? Wellicht is/zijn de volgende site(s) dan ook interressant voor jou:

Landbouwnieuws uit Friesland, Groningen, Drenthe en Flevoland over agrarische bedrijfsontwikkeling, mestverwerking, ammoniak, fijnstof, verzilting, bouwblok, waterschap, landinrichting, melkvee, varkens, pluimvee, akkerbouw, weidevogel

Subcategorieën

Subcategorieën

Subcategorieën

Subcategorieën

Subcategorieën

Subcategorieën

Subcategorieën

Subcategorieën

Project Bodemverdichting Friesland; spitten

Fotoserie: Keileem stoort afwatering

Tekst: Ruth van Schriek

Meer soortgelijk nieuws lezen?

Praat mee

Nieuwsbrief

Project Bodemverdichting Friesland; spitten

Fotoserie: Keileem stoort afwatering

Tekst: Ruth van Schriek

Deel dit artikel

Meer soortgelijk nieuws lezen?

Praat mee

Nieuwsbrief