Stikstofdebat: Schouten houdt stikstofwet overeind

16:00 Moties

In de tweede termijn hebben verschillende partijen moties ingediend. Een paar van de meer interessante en kansrijke moties: SGP en CU hebben beide een motie ingediend die Schouten oproept om met de melkveesector in gesprek te gaan over de voermaatregel, en het alternatieve plan van de sector uit te werken. VVD vraagt om de instelling van een studiegroep ruimtelijke ordening, die - zoals Remkes ook al bepleitte - moet kijken hoe we het platteland indelen. PvdA wil de 50 procent stikstofreductie waar Remkes voor pleit in wet veranderen, en dat het kabinet ook de verdere adviezen van de commissie uitvoert. CDA wil de afrekenbare stoffenbalans in de nieuwe meststoffenwet die Schouten voorbereidt. PvdD vraagt om een verbod op innovatie, PVV om een nieuw natuurbeleid zonder fixatie op stikstof, en FVD om de invloed van de bevolkingsgroei op de stikstofuitstoot in kaart te brengen. Over de moties wordt aanstaande dinsdag gestemd.

15:20 Opkoopregeling blijft vrijwillig

In zijn rapport had Remkes gesteld dat landbouwbedrijven bij Natura 2000-gebieden gericht moeten kunnen worden opgekocht, ook als dat niet vrijwillig kan. Maar minister Schouten houdt in het debat vol niet te willen tornen aan de vrijwilligheid van de opkoopregeling. „Maar dat betekent niet dat we willekeurig in heel Nederland veehouderijen gaan opkopen. We kijken bij elk bedrijf wat het effect op Natura 2000-gebieden is.“

Het opkopen van landbouwbedrijven gaat samen met de provincies. Wat er gebeurt met de ruimte die dan ontstaat ligt ook op gebieds- en provincieniveau. Een deel van die ruimte zal worden ingezet voor natuurherstel, en een deel ook voor de legalisering van PAS-melders. Maar misschien wordt ook wel de woningbouw vlotgetrokken - dat ligt echt aan het gebied in kwestie.

15:15 'Hogere wiskunde nodig voor mestbeleid'

Minister Schouten gaat in op de afrekenbare stoffenbalans die de Commissie-Remkes voorstelt. In haar stikstofbrief heeft ze al gezegd dat ze een input-outputanalyse voor mineralen wil doorvoeren. „Maar je moet wel een systematiek hebben die geborgd wordt“, waarschuwt ze. „We hebben met MINAS al eens zoiets gehad, maar dat is toen door Brussel niet geaccepteerd.“

Nederland ijvert ook al tijden om mineralenconcentraat in Brussel geaccepteerd te krijgen. „We zijn de drijvende kracht om dat daar voor elkaar te krijgen.“ Ze schat in dat die acceptatie geen vijf jaar meer duurt.

Mark Harbers vraagt haar of, als er nieuwe regels in het mestbeleid bijkomen, er andere kunnen worden geschrapt, om zo een verdere stapeling van regels te voorkomen. Schouten is het ermee eens dat het stelsel niet nog ingewikkelder moet worden gemaakt. „Je moet ongeveer hogere wiskunde hebben gestudeerd om het allemaal nog te snappen.“

14:45 Schouten: Ruimte voor alternatief krachtvoermaatregel

Schouten geeft de melkveesector tot 1 juli de mogelijkheid om met een alternatief te komen voor de krachtvoermaatregel. „Wat er nu ligt is niet ideaal, en daarom sta ik open voor alternatieven.”

Bij deze toezegging stelt Schouten als voorwaarde dat het juridisch geborgd moet zijn en minimaal de beoogde effecten op de stikstofreductie moet hebben, die voor de krachtvoermaatregel op dit moment zijn ingecalculeerd.

Schouten heeft afgelopen week al gesprekken gevoerd met verschillende sectorpartijen over een alternatief voor de voermaatregel. De minister geeft aan dat dit alternatief nog wel wat verfijningsslagen nodig heeft. „Komende week gaan we hierover weer verder in gesprek."

14:30 PAS-melders krijgen deze maand nog een brief
Bedrijven die in het kader van de PAS een melding hebben gedaan, krijgen deze maand nog een brief, verzekert minister Schouten. Daarin wordt ze gevraagd of de gemelde activiteit nog bestaat. De minister wil zo met de provincies inventariseren hoe groot de opgave is om de meldingen te legaliseren. Die inventarisatie zal ze in de nazomer klaar hebben. Ze verzekert nog een keer dat de regering de meldingen wil legaliseren. Maar dat kan niet meteen, zegt ze, daarvoor zijn een aantal stappen nodig.

14.20 'Zorgen over sociale kant van beleid bij boerengezinnen'

Roelof Bisschop wil duidelijk aan de andere kant van de ‘kruiwagen’ hangen, zoals hij dat zelf zegt. Hij vindt dat een transitie in de landbouw niet in 10 jaar kan. „We moeten ons realisteren dat de manier waarop we nu landbouw voeren een resultaat is van 50 jaar landbouwbeleid, en begonnen bij Mansholt. Dat kun je niet zomaar veranderen zonder dat dit bedrijven en gezinnen raakt. Daar heb je een generatie voor nodig. Dan kom je op 2040 of 2050.” Hij vraagt de minister of ze de sociale kant ook stevig meeweegt. Schouten is van mening dat ze dat voldoende doet. „Wij hebben dat laten zien bij bijvoorbeeld door te kiezen voor bijvoorbeeld een warme sanering in plaats van koude sanering. Wij wegen bij alle maatregelen ook de impact op de gezinnen mee.” Bisschop is daar duidelijk nog niet van overtuigd.

13:30 'Alle stappen leiden tot vermindering van de stikstof en verbetering van de natuur'

De kern van het debat, zegt minister Schouten bij de start van haar beantwoording, is: Wat voor Nederland wil je? Het gaat hier om fundamentele keuzes die je voor Nederland maakt. En het is een emotioneel debat, stelt ze, want het raakt iedereen. De boer die zich afvraagt wat het voor zijn bedrijf betekent, de burger die zich zorgen maakt over het natuurgebied in zijn zoon, de ouder die wil weten of er straks een woning is voor haar kinderen.

De doelstelling van het kabinet is om in 2030 de helft van de natuurgebieden de stikstofdepositie onder de Kritische DepositieWaarde (KDW) te brengen. De plannen daarvoor zijn doorgerekend door het PBL en het RIVM, en het vertaalt zich naar 26 procent stikstofreductie.

De regering zal nauwkeurig blijven volgen of de maatregelen ook de gewenste effecten hebben, vertelt ze. Eens per jaar worden de stikstofeffecten gemeten, eens per twee jaar is er een monitoring van de bronmaatregelen en eens per zes jaar van de natuureffecten. Er wordt dus heel nauw gekeken wat de effecten moeten zijn, en of er moet worden bijgestuurd.

„Alle stappen die we zetten leiden tot vermindering van de stikstof en tot verbetering van de natuur“, stelt de minister.

12:25 Stop met innovaties die niet werken

Vijftig aanbevelingen van de Commissie-Remkes en een rapport van 175 bladzijden wordt door de minister beantwoord met een Kamerbrief van twee kantjes, klaagt Femke van Kooten-Arissen. Dat is niet serieus te nemen.

Maar zijzelf gelooft niet in de nadruk op innovatie die Remkes legt. „Stop met die wondermiddelen, die door de rechter onderuit worden gehaald“, pleit ze. „Maak het voor meer intensieve veehouders aantrekkelijk om te stoppen, en laat boeren niet nog meer geld weggooien aan innovaties die niet werken.“

En daarmee gaan we de pauze in. Na de pauze eerst stemmingen; ergens rond twee uur zal de minister beginnen met haar beantwoording.

12.20 'Minister is sluipmoordenaar'

Thierry Baudet (FVD) begint zijn bijdrage met een rechtstreekse aanval op minister Schouten. Hij noemt haar een sluipmoordenaar van de agrarische sector. Dit zorgt voor wat commotie. Voorzitter Arib wil dat Baudet de woorden terugneemt. Baudet weigert dat. Verschillende andere Kamerleden gaan zich er ook mee bemoeien. Sommigen willen een schorsing om te kunnen overleggen wat ze hier mee moeten. Anderen willen dat het debat zo snel mogelijk doorgaat. „Een kind dat om aandacht schreeuwt moet je niet belonen”, aldus SP-er Futselaar.

Baudet weet zich eruit te wurmen door de woorden aan te passen naar ‘er is een sluipmoord gaande op de agrarische sector.’ Volgens Baudet gaat het helemaal niet om natuurherstel maar om landjepik. Er is grond nodig voor zonnepanelen en windturbines en door de groeiende bevolking wat wordt veroorzaakt door massale immigratie. „De stikstofproblematiek komt als geroepen voor het kabinet. De boeren moeten er keihard aan geloven. Waar haalt het kabinet het lef vandaan om de stikstofdoelstelling in de wet vast te leggen zodat volgende kabinetten dit wanbeleid moeten voortzetten.”

De Groot concludeert dat de FvD graag een woestenij wil met alleen maar bramen en brandnetels. Volgens Baudet is dit pertinent onjuist. „Je krijgt wat andere soorten planten. In de ecologie noemen ze dit successie. Dat is heel normaal. Waarom moeten we alle natuur precies zo willen behouden?.”

Voorzitter Arib kan aan het eind niet nalaten te noemen dat ze de bijdrage van Baudet ‘een trieste vertoning’ vindt.

12:10 Naar een nieuwe balans tussen economie en ecologie

Waar de commissie-Remkes hoge doelstellingen formuleert, wil Carla Dik-Faber weten hoe dat moet. „Kunnen we een kaart hebben met de weg daarnaartoe?"

Ze heeft ook veel reacties gekregen op de veevoermaatregel. Die regel is volgens haar heel juridisch, tot in detail geregeld, maar draagt niet bij aan de doelen. Ook zij vraagt de minister wat ze gaat doen met het alternatief plan van de sector. En belangrijker: gaat de veevoerindustrie daarin mee?

„We moeten toe naar een nieuwe balans tussen economie en ecologie" zegt Dik-Faber. „We moeten ons afvragen wat voor samenleving we willen zijn." Daarom, en in navolging van de voorstellen van Remkes, vraagt ze om een adviesgroep om de toekomst van het landelijk gebied in te richten.

12:05 Madlener: Het gaat juist goed met de natuur

Barry Madlener (PVV) vindt dat het juist goed gaat met de stikstofuitstoot en de natuur. Hij stelt dat de uistoot van stikstof en ammoniak sinds de jaren ’90 alleen maar is gedaald. Daarnaast vindt hij het helemaal niet erg dat de natuur wat stikstofrijker is dan de gestelde doelen. „Nederland heeft geen milieucrisis, maar een politieke en juridische crisis. We hebben zelf de regels veel te strak ingekleurd en die hinderen ons nu. Waarom gaan we de regels niet wat versoepelen. Dan hoeven we al die verschrikkelijke maatregelen niet te nemen en vele miljarden er aan te spenderen.”

11:55 Kabinet heeft enkel paniekvoetbal gespeeld

„We weten allang wat we moeten doen“, zegt Bromet. „Minder verkeer, minder vee, meer natuur.“ Maar dat was te simpel, dus werd er een commissie ingesteld.

„En nu komt de commissie met een advies, en dan wordt dat de prullenbak ingegooid", zegt ze. „Ik vind dat kwalijk."

Wat gebeurt er nu? Het kabinet heeft het afgelopen jaar enkel paniekvoetbal gespeeld, stelt ze. „En nu schuiven alles op tot na de verkiezingen, en we kijken wel wat daarna komt."

11:50 Natuur sukkelt achteruit, huizen blijven ongebouwd

Frank Futselaar (SP) vindt dat de minister te weinig stevige maatregelen neemt om de natuur te beschermen. „Elke dag dat stevige maatregelen achterblijven sukkelt de natuur achteruit en blijven huizen ongebouwd. U zit erbij en u kijkt ernaar.” Hij voelt zich daarbij gesteund door de commissie Remkes. Niet alleen ik, maar ook de commissie Remkes geeft het huidige stikstofbeleid een zware onvoldoende.”

11: 40 Kabinetsplan is uitvoerig doorgerekend

„Met de stikstofwet herstellen we niet enkel de natuur, maar laten we ook vergunningverlening weer op gang komen“, stelt VVD’er Mark Harbers. Hij verwacht veel van innovatie in de landbouw om ammoniakreductie te verminderen is daarom blij met het geld dat is gereserveerd voor innovatie.

„Maar natuur herstellen en tegelijk de vergunningverlening weer op gang brengen, daar lopen we al vijfentwintig jaar tegenaan“, interrumpeert Ouwehand. „En voor de rechter houdt dat geen stand.“

„Het grote verschil is dat we, na de uitspraak van de rechter, met een structureel plan zijn gekomen“, antwoordt Harbers. „Dat doet alle sectoren pijn; de bouw, de landbouw, en de rest, maar het geeft wel een fundament.“

Moorlag vraagt naar het verschil tussen de 26 procent stikstofvermindering van het kabinet en de 50 procent die Remkes voorstelt. Volgens Harbers is het verschil dat die 26 procent uitvoerig doorgerekend is door PBL en RIVM. „Met ons plan hebben we een stevige buffer om de doelen in 2030 al te halen.“

Hij heeft kritiek op Remkes. Die stelt de natuur in Nederland in 2050 hersteld moet zijn. Maar dat is volgens de Vogel- en Habitatrichtlijn niet verplicht“, stelt Harbers.

De voorgenomen maatregel over krachtvoer roept veel weerstand op, stelt Harbers. Net als Geurts en Bisschop vraagt hij of de minister die maatregel wil schrappen ten faveure van het alternatief dat de sector voorstelt.

Hij wil ook snel duidelijkheid over de PAS-melders. „Nu draaien financiers van die bedrijven de geldkraan dicht, en dat kunnen we helemaal niet hebben in deze economische crisis.“

11.20 Bisschop: Handelsperspectief landbouw ontbreekt grotendeels

Roelof Bisschop (SGP), vindt dat er wordt gemeten met twee maten en dat het ‘samen uit samen thuis’ in het gedrang komt. Volgens hem wordt de specifieke natuurwaarden tot op de millimeter gedefinieerd terwijl handelsperspectief voor agrarische bedrijven in de knel komt of zelfs grotendeels ontbreekt. Zo noemt hij het verbod op drijfmest en 50 procent emissiereductie in 10 jaar, wat de commissie Remkes voorstelt, dat mist wat hem betreft elke realiteitszin, „tenzij de bedoeling is om de landbouwsector in de vernieling te helpen.”

De krachtvoermaatregel is volgens Bisschop een verregaande ingreep in de gereedschapskist van de veehouder. Hij wijst erop dat dierenartsen vrezen voor de gezondheid van de dieren. Hij vraagt de minister hoeveel stikstofreductie er feitelijk nog nodig is. „Waarom wordt de 10 tot 20 mol stikstofreductie als gevolg van de Coronacrisis hier niet voor gebruikt?

11:15 'Hoe kunnen we het CDA ooit nog serieus nemen?'

Jaco Geurts moet zich bij de aftrap van zijn spreektijd meteen al verdedigen. „De Commissie-Remkes is ingesteld omdat het CDA dat wilde“, verwijt Laura Bromet hem. „En nu doet het niets met de uitkomsten daarvan.“ Ze verwijt de coalitie dat die met een wetsvoorstel over de stikstof kwam voor de eindconclusie van de commissie, en daarna slechts met een Kamerbrief met „maar drie minieme puntjes“. „De regering heeft het rapport nu al de prullenbak ingegooid“, stelt ze.

Frank Futselaar wil ook weten. „Het CDA doet niets met het rapport? Hoe kunnen we die partij nu ooit nog serieus nemen?“

„Esther Ouwehand verweet de minister zojuist dat ze te laat in actie is gekomen“, antwoordt Geurts. „Laura Bromet juist dat ze te snel heeft gehandeld.“

Hij vertelt dat het kabinet al een aantal maatregelen heeft genomen die in lijn zijn met de adviezen van Remkes. „En bijvoorbeeld de afrekenbare stoffenmonitor die de commissie-Remkes heeft voorgesteld, is wat mij betreft een verbetering van de mestwet.“

De krachtvoermaatregel voor melkveehouders is voelt voor het CDA als een ‘graat in de keel’, stelt Geurts. Hij heeft veel reacties gekregen over de diergezondheid en het verdienmodel. Hij vraagt minister Schouten of zij kan toelichten hoe zij tegenover het alternatief staat wat een aantal sectorpartijen hebben ingediend.

11:00 Moorlag: Van links tot rechts ontevreden mensen

De derde bijdrage, van William Moorlag (PvdA), is vrij kort. Hij ziet van links tot rechts alleen maar ontevreden mensen. Aan de ene kant vindt hij dat Schouten veel te weinig doet om de natuur te beschermen. „De commissie Remkes is daar volstrekt helder in.” Maar hij merkt ook op dat onder ander boeren boos zijn. „Een voermaatregel wordt ze door de strot gedrukt.” Hij stelt de minister de volgende vraag: „Hoe wil de minister de geschiedenisboeken ingaan, de minister van pappen en nathouden of de minister van doorpakken?”

10:50 Ouwehand: Spoedwet is illegaal

Tweede spreker is Esther Ouwehand. Zij herhaalt wat ze al eerder heeft gezegd: de spoedwet is illegaal. „Op het ministerie zijn de belangen van de intensieve veehouderij belangrijker dan die van de natuur.“

Ze hekelt de nadruk op innovatie uit het rapport-Remkes: „Dat zijn dus die luchtwassers die niet werken, en de emissie-arme vloeren met explosiegevaar.“ En daarmee krijgt de landbouw ook niet de maatschappelijke waardering die ze wil hebben.

Geurts interrumpeert: "Mevrouw Ouwehand geeft aan dat wetgeving illegaal is. Maar die is in de Tweede en Eerste Kamer aangenomen. Ik laat me niet aanleunen dat wetgeving waar de PvdD op tegen is, illegaal is.“

Ouwehand slaat terug: „Het CDA heeft altijd trucjes verzonnen om de wet te omzeilen. Boeren hebben recht op meer duidelijkheid dan dat. Ze zitten niet te wachten op weer een truc, want dan hebben we over een paar jaar weer dezelfde situatie.“

10:40 D66: Natuur en woningbouw voorop

Tjeerd de Groot (D66) trapt af. Hij lijkt vooral het beleid van minister Schouten te willen verdedigen. Hij benadrukt opnieuw dat het aantal dieren omlaag moet. Hij is blij dat het kabinet de eerste stap zet en verwijst daarbij ook naar de overtekening van de stoppersregeling voor varkenshouders waardoor het aantal varkens met 10 procent daalt. Hij is ook ingenomen met het feit dat Schouten een resultaatsverplichting wil (zoals in de Kamerbrief gisteravond aangekondigd) en ‘niet te verzanden in goede bedoelingen’.

Voor D66 staat de natuur en woningbouw voorop. Voor boeren die overblijven is vooral Kringlooplandbouw het credo ‘zodat ze tegen een stootje kunnen.’

Linkse partijen vinden de bijdrage van de Groot ‘slappe hap’, zoals William Moorlag (PvdA) het noemt. Samen met SP, Groenlinks en PvdD pleiten zij voor een veel grotere stikstofreductie dan wat het kabinet nut voorstelt, en snappen ze niet dat De Groot buiten de Kamer grote woorden gebruikt, maar in de Kamer genoegen neemt met minder. Frank Futselaar (SP) wijst erop dat de commissie Remkes De Groot ‘links inhaalt’ met haar ambities. Moorlag vindt dat D66 ‘bezig is om de olifant kreukvrij achter het behang te plakken.’

De Groot probeert te verdedigen dat de ambities van D66 ook veel hoger liggen om de natuur te beschermen, en dat het kabinet een stevige stap zet. Hij noemt opnieuw de halvering van de veestapel. „Het rapport van Remkes is een steun in de rug om verdere stappen te zetten, maar we zijn er nog niet. Je springt ook niet in één keer van de kelder op de zolder’, zo verdedigt hij.

10:15 'Brief veel te laat'

Het debat begint. Laura Bromet begint met een punt van orde - ze vindt dat de brief van de minister veel te laat kwam. „Om kwart over elf 's avonds kreeg ik de brief. Ik was nog net wakker." Op deze manier kan de Kamer zich niet goed voorbereiden op een debat, vindt het GroenLinks-kamerlid.
Andere Kamerleden roffelen op hun bankjes, om aan te geven dat ze hiermee instemmen.

Tjeerd de Groot (D66) is de eerste spreker. Klik hier om de sprekerslijst te zien.

Schouten: Stikstofwet antwoord op rapport-Remkes

09:30

Veel van de aanbevelingen die de Commissie-Remkes heeft gedaan zitten in de structurele aanpak die het kabinet op 24 april heeft gepresenteerd. Dat schrijft minister Schouten voor de start van het debat. Het is opvallend, omdat Remkes bij de presentatie van zijn rapport juist heeft gesteld dat de maatregelen die het kabinet heeft genomen, veel te weinig zijn om het stikstofprobleem op te lossen. Dit zal in het debat straks terugkomen.

Een punt waar de minister speciaal aandacht aan besteedt is het uitkoopbeleid. Remkes adviseerde dat het uitkopen van bedrijven enkel zinvol is als deze veel depositie op Natura 2000-gebieden veroorzaken en geen mogelijkheden hebben om die depositie terug te dringen. „Het kabinet neemt dit advies mee in de uitwerking van de landelijke beëindigingsregeling", schrijft Schouten. Wat ze niet zegt is dat uitkopen op vrijwillige basis volgens Remkes niet genoeg zal zijn, terwijl de minister tot nu toe vol heeft gehouden dat uitkoop altijd op vrijwillige basis zal zijn.

De oppositiepartijen reageren negatief op de brief. Laura Bromet klaagt op twitter dat de brief te laat is gestuurd. "Stikstofkamerleden hebben allen 's nachts van 23.15 tot 6 uur de tijd om de reactie van het kabinet op Remkes te bestuderen", tweet ze.
William Moorlag (PvdA) vindt de reactie van het kabinet op het advies teleurstellend en onvoldoende. „Kabinet danst de moonwalk van Michael Jackson: wel bewegen, maar niet van je plek komen."

Ondernemersorganisaties vragen ontwikkelruimte

08:00

Als de overheid niet zorgt voor voldoende ontwikkelruimte, zal de economische crisis waar Nederland nu in zit, dieper worden en langer duren. Daarvoor waarschuwen belangenorganisaties LTO, VNO-NCW en MKB Nederland aan de vooravond van het debat over wegen uit de stikstofcrisis.

Het kabinet wil Nederland de economische crisis uit investeren, schrijven de organisaties in een open brief aan de leden van de Tweede Kamer en naar de regering, maar dat zal moeilijk worden zolang vergunningverlening strandt op de stikstofproblematiek. Het gaat hierbij onder andere om investeringen in de verduurzaming van de industrie en land- en tuinbouw, die Nederland niet enkel uit de crisis kunnen halen, maar volgens de opstellers van de brief ook op langere termijn bijdragen aan duurzame economische groei en welvaart.

Geen perspectief

De organisaties signaleren dat de vergunningverlening niet op gang komt, dat er te weinig stikstofruimte beschikbaar is voor de benodigde economische groei en dat het wetsvoorstel van het kabinet ook geen enkel perspectief biedt op ontwikkelruimte.

Zij roepen de regering daarom op om ten eerste schoon schip te maken met vergunningen. In vrijwel alle sectoren zijn er nog teveel bedrijven zonder definitieve, juridisch houdbare vergunningen; de overheid moet die vergunningen definitief verstrekken en ondernemers zo meer zekerheid bieden.

Ten tweede moet de overheid alle mogelijke middelen inzetten om voor de komende jaren genoeg ontwikkelingsruimte te scheppen om Nederland in staat te stellen zich daadwerkelijk uit de crisis te investeren. Een drempelwaarde die investeringen mogelijk maakt zonder natuurvergunning zou daarvoor een eerste concrete stap zijn. „Dat geeft ruimte aan investeringen met lage en/of tijdelijke emissies.“