Kalveren standaard extra ijzer geven?

Uit onderzoek (Bostedt, 2002) blijkt dat 20 tot 30 procent van de nuchtere kalveren een gebrek heeft aan ijzer. IJzertekort geeft bloedarmoede en daarnaast speelt ijzer een rol in de aanmaak van afweerstoffen. Een sterk ijzertekort is zichtbaar aan de bleke slijmvliezen van de bek en rond de ogen.

Een aantal fabrikanten van kalvermelkpoeders adviseren daarom standaard ijzer toe te dienen. In melkpoeders zit over het algemeen al een hogere dosering ijzer dan koemelk. Maar zelfs bij het verstrekken van melkpoeder zien zij bij een flink aandeel van de kalveren alsnog verschijnselen van ijzergebrek.

Dierenartsen: IJzer in melkpoeders veelal afdoende

Uit een inventarisatie bij een aantal dierenartsen en de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD), blijkt dat zij het nut van standaard ijzer toedienen niet zien. Ze bevestigen dat kalveren met minimale ijzervoorraden worden geboren, maar stellen dat de hoeveelheid ijzer in melkpoeders op de meeste bedrijven afdoende is om de ijzervoorziening te dekken. Wel zien de dierenartsen dat ijzertekort op sommige bedrijven voor problemen kan zorgen. De oorzaak blijkt vaak lastig te achterhalen.

Wanneer er vermoedens zijn van ijzerproblemen of de weerstand staat onder druk, dan is het advies om bloedmonsters te laten nemen van een aantal kalveren. Wanneer het merendeel van deze kalveren te lage bloedwaarden Hemoglobine (Hb) laten zien, is het advies om alle kalveren een periode bij te spuiten. Door na een paar maanden tot half jaar weer een aantal kalveren te checken op de bloedwaarden, kan beoordeeld worden of bijspuiten nog steeds nodig is. Individuele gevallen van kalveren met een ijzertekort zullen op de meeste bedrijven voorkomen. Dit hoeft niet één op één tot problemen te leiden. Mogelijk dat het kalf wat minder weerstand heeft en kwetsbaarder is voor ziektes.

IJzer spuiten of via voedingssupplement?

Bij standaard ijzer toedienen geven melkpoederfabrikanten de voorkeur van een voedingssupplement boven ijzer spuiten. Reden is dat een ijzerpreparaat via een injectie incidenteel tot een overmaat kan leiden, ook wel ijzerintoxicatie genoemd. GD heeft voorbeelden van kalveren die voor sectie worden aangeboden, waarbij het ijzergehalte in de lever extreem hoog blijkt.

Bij een voedingssupplement duurt het langer voordat het ijzer in het bloed wordt opgenomen, dan bij spuiten. Een eventuele overmaat zou daardoor veel minder risico op vergiftiging geven. GD bevestigt dat een voedingspreparaat veiliger is wanneer de aanbevolen dosering wordt aangehouden. het wordt gebruikt op aanbevolen niveaus. Te veel ijzer, oraal of door injectie, is echter giftig. Wanneer bloedonderzoek ijzertekort aantoont bij het merendeel van de kalveren, durft GD ook wel een juist gedoseerde ijzerinjectie te adviseren.

Literatuur

Vanuit de literatuur zijn er weinig aanwijzingen dat het standaard ijzer toedienen effectief is. Voor zover bekend is er alleen een Duits onderzoek onder 50 kalveren (Höller, Klawonn, Landfried, 2011), dat aantoont dat een voedingssupplement via de biest de ijzerniveaus in het bloed verhoogt. Dieren waarbij sprake is van een groot ijzertekort zijn iets sneller geholpen met een injectie, al werkt een voedingssupplement ook bij deze groep dieren goed. Andersom toont het onderzoek aan dat bij een sluimerend ijzertekort een supplement effectiever is. Wat de uiteindelijke effecten zijn op de gezondheid en de weerstand van de dieren, is niet onderzocht.

Conclusie

Wanneer de kalveren gezond ogen en er geen noemenswaardige problemen zijn, is het toedienen van extra ijzer niet nodig. Ook niet middels voedingspreparaten. Het advies om standaard voedingspreparaten met ijzer toe te dienen heeft weinig wetenschappelijke basis. We weten niet wat de gevolgen zijn van structureel extra ijzer toedienen middels voedingspreparaten als de kalveren geen ijzergebrek hebben.

Bij weerstandsproblemen en/of vermoeden van een mogelijk ijzertekort, kan het de moeite waard zijn om een aantal (minimaal vijf) dieren te laten onderzoeken op ijzertekort. Daarop kan dan besloten worden om een periode extra ijzer te geven en dit te monitoren.