Mesdagfonds krijgt eindelijk inzage in stikstofberekeningen RIVM

Vogelaar hoopt dat in januari of februari meer duidelijkheid komt over of dit rekenmodel wel of niet betrouwbaar is. „Deze week horen onze eigen wetenschappers in de Verenigde Staten (VS) hoe en wanneer ze online toegang kunnen krijgen tot dit model van het RIVM. Daarna is er flink wat tijd nodig, weken of misschien wel maanden, om alles nauwgezet te analyseren. Je praat over een model met misschien wel tienduizenden rekenregels. Bovendien hebben ze in de VS ook ander werk te doen.”

Inzage in stikstofmodel RIVM

Het Mesdag Zuivelfonds eist al veel langer inzage in het stikstofmodel van het RIVM, zeker nadat de PAS onderuit ging dit voorjaar. In eerste instantie wilde het RIVM die gevraagde transparantie niet volledig geven. Daarna begon het fonds een procedure tegen het rijksinstituut om inzage af te dwingen. „De schade voor de landbouw, de bouwsector en andere projecten is enorm en dat mede omdat het stikstofmodel fouten lijkt te bevatten”, verklaarde Vogelaar toen.

De door zijn organisatie ingeschakelde Amerikaanse wetenschappers, die het model wilden controleren, werd in eerste instantie inzage geweigerd. Het RIVM stelde toen ‘het niet nodig te vinden’ en ‘de toegevoegde waarde er niet van te zien’ dat externe wetenschappers onder de motorkap van het model kijken.

Enkele weken geleden werd al besloten om, vermoedelijk vanaf begin volgend jaar, onderzoek te laten doen naar de stikstofdepositie op natuurgebieden onder auspiciën van de Universiteit van Amsterdam. Die stikstofdepositie wordt nu alleen geschat met modellen die nooit geijkt zijn met metingen. De Rijksoverheid heeft steeds aangeven de modellen niet te willen ijken, omdat zij daarvoor geen geschikte en betaalbare meetmethode in huis heeft. De Universiteit van Amsterdam heeft inmiddels zijn meetprogramma klaar op basis van buitenlandse meetmethoden.

Onderbouwing stikstofbeleid

Het Mesdag Zuivelfonds probeert al jaren inzicht te krijgen in de onderbouwing van het stikstofbeleid. Uit diverse studies zou blijken dat die modellen er wel 30 tot 100 procent naast kunnen zitten: de stikstof blijft bijvoorbeeld veel dichter bij de bron dan de modellen berekenen. Zo’n 3,5 jaar actie, de inzet van de Tweede Kamer en rechtszaken waren al nodig om de meetdata van zo’n 200 veldproeven te mogen inzien die als basis dienen voor het stikstofbeleid voor de landbouw. In dat geval ging het om metingen van Wageningen UR.

Ook het RIVM werkte volgens Vogelaar eerst niet mee aan een transparant stikstofbeleid. Al een jaar lang proberen externe wetenschappers van het Mesdagfonds inzage te krijgen. Volgens Vogelaar is spoed geboden voordat er wet- en regelgeving wordt vastgesteld die niet meer teruggedraaid kan worden.

‘Er gebeurt iets vreemds met de cijfers'

Het Mesdag Zuivelfonds stelt zelf dat ‘het lijkt alsof het RIVM wat te verbergen heeft’. Die overheidsorganisatie heeft al een aantal datasets beschikbaar gesteld. Daaruit bleek dat de meetdata in natuurgebieden een andere trend laten zien dan de uitkomsten van het rekenmodel. Het model past een volgens Vogelaar een ‘mysterieuze statistische bewerking’ toe die de stikstofhoeveelheid laat toenemen. „Er gebeurt dus iets vreemds met de cijfers, wij willen weten wat er aan de hand is. Recent zijn de waarden waarmee het Aerusmodel werkt, dus niet de rekentool, wel online beschikbaar gesteld. Dat kan toeval zijn, maar ik denk het niet.”