Minder vervuiling en meer comfort in de ligboxen gaat samen

Wat is optimaal ligcomfort

Het meest optimaal is nog altijd het liggen van een koe in de wei. De koe heeft hier een stevige en vaste ondergrond waardoor het opstaan en gaan liggen makkelijk gaat en het aanwezige gras zorgt voor iets comfort en de wei heeft geen scheurende werking op de hakken van de koe. Uit onderzoek blijkt dat als een koe vaak een kortere periode rust dit beter is dan minder vaak een langere periode. Een koe mag dus absoluut geen problemen hebben met het gaan liggen en het opstaan. Indien het gaan liggen of opstaan een belasting is voor de koe, dan zal het langer duren voordat de koe gaat liggen en zal ze langer in de box blijven liggen. Ze zal dan ook minder vaak, maar grotere hoeveelheden gaan vreten. Dit zorgt voor meer schommeling van de pens pH wat de vertering niet ten goede komt en ze zal ook eerder last krijgen van pensverzuring.

Waar moet een ligboxbedekking dan aan voldoen:

Zoals aangegeven willen we de grasmat zoveel mogelijk nabootsen. Dus:

• Een vaste ondergrond met veel grip
• Een ondergrond welke geen scheurende werking oplevert voor de hakken van de koe
• Voldoende ruimte om te gaan liggen en opstaan
• De ondergrond hoeft niet super zacht te zijn, dit is de wei immers ook niet

Waar moet de ligboxinrichting en afstelling aan voldoen:

Bij de ligboxafstelling willen we dat de koe zoveel mogelijk ruimte heeft om goed te kunnen gaan liggen en opstaan. Voldoende kopruimte hierin is zeer belangrijk en bij het opstaan mag ze eigenlijk de schoftbuis niet raken. Een koe mag zich niet beperkt voelt door de afmetingen en/of ijzerwerk van de ligbox. Verder willen we dat de koe zo in de box gaat liggen dat deze de box niet bevuild, echter in de praktijk hebben we met grote en kleine dieren te maken welke allemaal wel goed moeten kunnen liggen. Hieronder een manier om dit te bereiken bij diepstrooiselbedden.

• Schoftboom

De functie van de schoftboom is dat de koe niet te ver in de box gaat staan. Let er vooral op dat deze voldoende ruim staat zodat een koe vierkant in de box kan staan zonder dat ze al te veel last heeft van de schoftboom.

Een koe moet recht in de box gaan staan. De richting hoe een koe in de box staat, is ook vaak de richting hoe ze gaat liggen. Een koe gaat voordat ze gaat liggen altijd zoeken naar de meeste ruimte in de box. Bij een rechte schoftboom kom je dan altijd diagonaal uit. Ze staat dan op het laatste moment vlak voor ze gaat liggen diagonaal en gaat dan ook diagonaal liggen. Vaak ligt ze dan te ver in de box, waardoor je eerder vervuiling van de ligbox krijgt en krijgt ze meer contact met het ijzerwerk van de ligbox als ze ligt. Om deze reden gaat onze voorkeur eigenlijk altijd uit naar een gekartelde schoftbuis. Een ander voordeel van een gekartelde schoftbuis is dat deze minder contact geeft met de hals van de koe, waardoor dat kans op een abces of bult op de hals kleiner wordt.

• Knieboom

De knieboom van de box is van belang om ervoor te zorgen dat een koe tijdens het liggen niet te ver naar voren kruipt. Indien dit wel gebeurt zorgt het voor meer vervuiling van de ligbox en kan een koe moeilijker opstaan, omdat ze dan meer tegen de schoftboom aankomt tijdens het opstaan en/of omdat de kopruimte beperkter wordt. Wij vinden de knieboom en de achterrand de belangrijkste onderdelen van de ligbox. Bij de knieboom adviseren we altijd een hoogteverschil t.o.v. de achterrand van minimaal 15 cm en maximaal 20 cm. In de praktijk zie je nog wel eens diepe ligbedden van 30 cm met een knieboom van 30 cm of soms nog minder. Het probleem hierbij is dat als je het bed goed instrooit de knieboom eigenlijk niets meer doet en bij beperkt instrooien ligt een koe voor vaak lager dan achter. Als een koe voor lager ligt dan achter gaan zeker kleinere dieren te ver voorin de box liggen waardoor je meer vervuiling krijgt. Ook staat een koe moeilijker op als deze voor te laag ligt. Wij adviseren het strooisel goed voorin de box te strooien tegen de knieboom aan waarbij de knieboom eigenlijk helemaal mag verdwijnen. Je creëert dan een hoogteverschil in de ligbox, waardoor de koe aan de voorkant duidelijk hoger ligt als aan de achterkant. Een kleinere koe zal dan meer achterin de box blijven liggen, waardoor er minder vervuiling optreedt. Een grotere koe welke de ruimte wel nodig heeft zal dan iets verder naar voren gaan liggen. Ook het opstaan en gaan liggen van de koe gaat makkelijker als ze voor hoger ligt.

• Achterrand

Een achterrand bij een diepstooiselbed dient in onze optiek altijd rond te zijn met een ronding van minimaal 10 cm. In de praktijk zie je regelmatig dat een hardhouten achterrand wordt gebruikt. Deze zijn vaak 4 cm dik en wel mooi afgerond van boven. Toch blijkt in de praktijk zeker bij wat minder vol ingestrooide boxen dat dit te scherp is voor een koe. Als je dan achter de koeien langs loopt welke liggen zie je vaak dat de dieren wat gedrongen in de box liggen. Ze willen niet graag met de bil op de balk liggen en proberen zover naar voren te kruipen dat de bil niet op de achterrand ligt maar in de box. Indien dit niet lukt zie je nog wel eens een bult op de bil van de koe. Door te kiezen voor een ronde achterrand met een ronding van minimaal 10 cm heb je dit probleem niet. De koeien gaan dan zeker als de ligboxen voldoende ingestrooid zijn over de achterrand liggen. Grote koeien vaak iets verder dan kleinere dieren. Ondanks dat er nog voldoende ruimte is voor de koe om verder naar voren te gaan liggen gaan ze toch nog over de achtrand liggen. Dit is een teken dat de achterrand geen belemmering is voor de koe. Zeker bij stallen met een korte ligboxlengte is het voordeel dat de koe makkelijker op kan staan, omdat de kopruimte van de koe op deze manier ook nog groter wordt. Op deze manier kun je de achterrand dus meenemen in de lengte van de ligbox. Wij adviseren vaak dat de afstand vanaf de knieboom tot en met de achterrand 1,80 meter moet zijn. De achterrand tellen we dus bij de lengte op. Vaak ligt en koe echter wel 20 cm tot 50 cm over de achterrand heen, hierdoor ontstaat dus een hele lange ligruimte met veel kopruimte. Kleine en grote koeien kunnen dan goed liggen en opstaan in de box, zonder dat de ligboxen vervuilt raken.

Keuze boxstrooisel

Er zijn tegenwoordig legio aan boxstrooisels. Per stal en type veehouder kan deze verschillen. Echter is het wel van belang voor strooisel te kiezen welke een goed en vast ligbed geeft, waarbij de koe voldoende grip heeft om op te staan en te gaan liggen. Tevens kan er een keus gemaakt worden tussen stooisels welke omgevingskiemen duidelijk verminderen of dit juist niet doen. Eenduidig zeggen dat een bepaald boxstrooisel het beste is blijkt in de praktijk vaak te kort door de bocht. De vraag is altijd hoe groot is het probleem bij de betreffende veehouder met omgevingskiemen en welke mogelijkheden zijn er met betrekking tot het inbrengen van het strooisel en het eventueel produceren van het strooisel. Met het produceren van het strooisel bedoelen we vooral gescheiden mest en stro- kalk watermengsel. Bij gescheiden mest is het van belang dat de ventilatie van de stal goed is en de indeling van de mestkelder goed is. Verder speelt het rantsoen wat gevoerd wordt hier ook nog een rol in. Maisrijke rantsoenen geven een mooier eindproduct dan grasrijke rantsoenen. Om eventueel stro- kalk watermengsel te maken is het van belang dat er een mengwagen aanwezig is. Echter is er ook een mogelijkheid om het stro- kalk en watermengsel kant en klaar te laten komen, maar ook bij stro- kalk en watermengsels zijn er verschillende keuzes te maken welke ook weer per stal en veehouder kunnen verschillen. Het is zeker niet zo dat alle stro- kalk en watermengsels hetzelfde effect geven. Ook blijkt een combinatie van gescheiden mest in de winterperiode en stro- kalk en water in de zomerperiode vaak goed te werken.

Advies

Natuurlijk is deze kijk op ligboxen vanuit een nul situatie geschreven. In de praktijk zullen er vaak andere keuzes gemaakt moeten worden. Vaak zit men met een bestaande situatie of oude maten. Ook kan de instap in de box kan in sommige gevallen te hoog worden of heb je te maken met eisen vanuit de maatlat. Door onze kennis en doordat wij altijd vanuit de koe denken en het rendement en de arbeidsvreugde van de veehouder voorop stellen kunnen wij u altijd op een vrijblijvende manier adviseren.

Meer informatie over Comfortmix