Schouten sleept verhoging afroompercentage door de Kamer
Voorafgaand aan het debat over het wetsvoorstel hadden de Kamerleden een brief van maar liefst 28 kantjes gekregen, waarin minister Schouten de vragen die Kamerleden haar eerder hadden gesteld, had beantwoord. Want vragen hadden ze gehad. Hoeveel fosfaatrechten nu in de markt zweven. Wat de onderbouwing was van het percentage van 20 procent. Waarom verschillende hoeveelheden fosfaatrechten worden genoemd. Waarom er niet voor een generieke korting is gekozen. Of er geen toestemming van de Europese Commissie is vereist. Enzovoorts. Het ministerie had op alle vragen uitgebreid antwoord gegeven. Maar omdat de Kamerleden die brief nog geen twee uur voor aanvang van het debat hadden ontvangen, hadden ze onvoldoende tijd gehad om die brief goed door te lezen.
Teveel rechten
In 2018 is 0,4 miljoen kilo fosfaat afgeroomd, had Schouten geschreven. Maar daarmee waren er nog voor 85,3 miljoen kilo aan fosfaatrechten. Daar zijn de rechten die bij vleesveehouders zitten, nog niet meegeteld. De Europese Commissie kon de redenering van de Nederlandse regering, dat deze rechten niet drukken op de melkveesector, wel volgen, schreef de minister. Maar dat betekent niet dat ze er ook mee in zal stemmen.
Maar zelfs zonder die 'vleesveerechten' zit het aantal rechten 0,4 miljoen kilo boven het sectorplafond van 84,9 miljoen kilo. En in 2019 zullen minder rechten worden verhandeld dan in 2018, verwacht het ministerie. Vorig jaar was een 'afstemmingsjaar', waarin melkveehouders het aantal fosfaatrechten in overeenstemming hadden moeten brengen met de werkelijke situatie. Voor dit jaar zal dat in veel mindere mate het geval zijn, en daarom worden er niet voldoende fosfaatrechten verhandeld om met 10 procent afroming onder het plafond te komen. Met een verdubbeling van dat percentage hoopt de minister er wel te komen, maar ze gaf aan dat daar geen gedegen onderbouwing van te maken is. Het ministerie kan niet inschatten hoeveel fosfaatrechten er zullen worden verhandeld, omdat de meeste handel tegen het einde van het jaar zal plaatsvinden. Het wil - voorlopig - ook niet meer dan 20 procent afromen, omdat een te hoge afroming mensen afschrikt om überhaupt rechten te gaan verhandelen. Maar ook daarvan weet het ministerie niet hoeveel minder handel er wordt gedreven bij hogere afromingspercentages.
Geen generieke korting
Waarom dan niet gekozen voor een generieke korting, vroeg Bromet tijdens het debat. Dat is misschien een pijnlijke ingreep, maar daarna heeft de sector wel duidelijkheid. Nu is het maar afwachten of die 20 procent afroming genoeg zal zijn. En een generieke korting verdeelt de pijn onder een grotere groep.
Dat laatste is niet zo, dacht Schouten. Een generieke korting treft enkel niet-grondgebonden boeren, en daarvan zijn er zo'n 11.000. De afroming treft iedereen die fosfaatrechten verhandelt, en vorig jaar zijn 17.000 transacties gedaan. Bovendien zou een nieuwe generieke korting opnieuw leiden tot de afvoer van koeien, omdat veel bedrijven geen ruimte meer hebben in hun fosfaatrechten. De afroming maakt juist gebruik van de 'latente ruimte', de rechten die melkveehouders over hebben omdat ze minder fosfaat produceren. Melkveehouders verkopen rechten enkel als ze die zelf niet gebruiken, dus daarvan afromen leidt niet tot het afvoeren van koeien.
Helma Lodders had aangegeven dat de verhoging ingrijpend is voor bijvoorbeeld bedrijfsbeëindigers, die nu minder geld zouden ontvangen voor hun rechten dan waarop ze hadden gerekend. De minister erkende de zorgen, maar stelde dat het fosfaatrechtenstelsel niet is ingevoerd om stoppende boeren een extra inkomen te geven.
Vertrouwelijk
Roelof Bisschop (SGP) vroeg vervolgens waarom de overheid zo strak volhoudt aan het sectorplafond bij fosfaatrechten. In de derogatiebeschikking, stelde hij, is nergens te vinden dat Nederland zich daaraan moet houden. Schouten beaamde dat. Volgens haar waren verdere afspraken gemaakt tussen de Commissie en het ministerie. Bisschop, en ook Barry Madlener (PVV) vroegen daarop om die stukken naar de Kamer te sturen, maar Schouten zei dat niet te kunnen doen omdat die stukken vertrouwelijk waren. „Maar op die manier kan de Kamer de regering niet controleren!" riep Madlener, en hij eiste om die correspondentie openbaar te maken. Dat wilde Schouten niet doen, maar ze stelde wel voor om de Kamerleden die correspondentie vertrouwelijk te laten inzien. Bisschop stemde daar uiteindelijk mee in.
Licht
Uiteindelijk stemden de PVV en de SGP niet in met de nieuwe wet, en ook de SP had te veel bedenkingen. Maar de coalitiepartijen stemden voor, net als GroenLinks, de PvdA, 50+, Denk en de Partij voor de Dieren.
„Ik hoop dat we met deze wijziging de hele discussie over fosfaatrechten achter ons kunnen laten”, stelde Carla Dik-Faber (ChristenUnie) ”en dat er voor de sector licht komt aan het einde van de tunnel.”
