Diverse tools bieden ondersteuning bij bedrijfsovernames
Dit topartikel wordt u gratis aangeboden door de redactie van Agrio.
„Het gaat ook om familiebanden en niet alleen om geld”, weet beoogd bedrijfsopvolger Eise Tonnis de Vries. Eise studeerde afgelopen jaar af aan Hogeschool Van Hall Larenstein en wil graag het melkveebedrijf van zijn ouders in het Groningse Leek overnemen.
Verplaatsen in de ander
Aan tafel tijdens het Webinar spreekt hij onder andere als oud-leerling met docent Gelein Biewenga. Biewenga licht het bordspel ‘serious game’ toe, wat is ontwikkeld door Hogeschool Van Hall Larenstein. „Voor een overnemer is vaak duidelijk dat hij in maatschap gaat met zijn ouders. Maar deze denkt soms niet na over wat dit vervolgens voor zijn broer of ander gezinslid betekent. De bedoeling van dit spel is dat je jezelf buiten je eigen rol kunt verplaatsen in iemand anders. Je leert om te luisteren en om vanuit je rol je standpunt te verwoorden.” Eise Tonnis speelde het spel in het derde leerjaar van zijn opleiding Dier- en Veehouderij samen met studiegenoten. „Tijdens de module bedrijfsovername speelden wij dit spel. Door het spelen merkte ik een bepaalde bewustwording bij mezelf, zo’n overname heeft vaak betrekking op de hele familie.”
De ‘serious game’ is niet te koop, vertelt Biewenga. „Onze ervaring is dat tijdens het spelen emoties naar boven kunnen komen, waardoor het beter is om dit in het bijzijn van een agrocoach te doen.”
Het begint soms al bij de geboorte
Ook agrocoach Sieto van Houten schuift aan tafel. „Allereerst vind ik het belangrijk om te vernoemen dat bij bedrijfsovernames ook veel dingen goed gaan. Binnen de overname is communicatie één van de belangrijkste dingen waar het om gaat. De één moet de ander begrijpen en zich inleven in de ander.” Eise Tonnis vraagt aan de agrocoach of hij in sommige situaties liever al eerder betrokken had willen worden. Van Houten: „Bij problemen is het vaak te laat. Met het proces van overname kun je daarom vaak niet vroeg genoeg beginnen. Soms ontstaan er in de loop van de tijd verwachtingen, die niet worden uitgesproken. Dit kan al beginnen als iemand geboren wordt. ‘Kijk dit is onze bedrijfsopvolger’, wordt dan gezegd.” De coach ziet groot belang in het betrekken van alle gezinsleden en wil daarom altijd met iedereen spreken. „Zo kan iedereen zijn verhaal doen en krijg ik boven tafel waar de wrijving vandaan komt. Een opvolger kan daarbij de juiste vragen stellen aan zijn ouders, over hoe de bedrijfsovername vroeger ging, welke rol de gezinsleden in die tijd hierin hebben gespeeld en waarom.”
Online platform
„Een agrocoach is een mijn ogen meer een gespreksleider die je zoekt”, denkt bedrijfsopvolger en NAJK bestuurslid Coen van den Bighelaar. „Diegene heeft geen oordeel over de situatie en is in staat om iedereen in zijn kracht te zetten tijdens de gesprekken en zijn of haar wensen kenbaar te maken. Op boerenbedrijven komt vaak al decennia lang dezelfde adviseur over de vloer. Soms is het juist goed om iemand in de hand te pakken die er blanco in staat”, denkt van den Bighelaar. De jonge melkveehouder licht de plannen met betrekking tot het faciliteren van informatie over bedrijfsovername van het NAJK toe. „De gedachte is om een platform te lanceren waar overdragers en overnemers terecht kunnen met al hun vragen met betrekking tot bedrijfsopvolging. We willen deze site graag in de zomer lanceren, waar uiteraard ook de nieuwe tools worden aangedragen.”
Behoefte aan helder kader
„Alles wat wij doen binnen het NAJK staat in het teken van perspectief bieden aan de jonge generatie boeren en tuinders. Overnames zijn vaak lastig en ingewikkeld, ook voor de jonge ondernemer die soms ook nog worden tegengewerkt op het gebied van wet- en regelgeving. Dit is best zwaar voor de jonge generatie. Natuurlijk worden er allerlei instrumenten aangeboden die helpen, zoals de benoemde tools in dit Webinar, vestigingssteun en andere subsidies voor jonge boeren. Maar door de huidige wet- en regelgeving ontbreekt een helder kader voor de aankomende tien tot twintig jaar waarin wij als jonge boeren kunnen ondernemen. Het kader blijft fluctueren, vergunningverlening zit op slot en banken verstrekken geen leningen. Onze ouders worden ouder en willen het bedrijf overdragen, maar als jonge boer sta je dan voor lastige keuzes.”
Living Lab ‘Duurzame Bedrijfsovername’
Binnen het Living Lab ‘Duurzame Bedrijfsovername’ zijn naast de genoemde ‘serious game’, meerdere tools ontwikkeld die kunnen helpen bij het proces van bedrijfsovername. Deze hulpmiddelen werden door hogescholen, in samenwerking met boeren en adviseurs, binnen diverse projecten ontwikkeld. Hieronder staan deze verder beschreven.
De BoerenBoom
„De BoerenBoom is een instrument om te laten zien hoe het boerenbedrijf in de omgeving staat”, vertelt docent-onderzoeker bij Aeres Hogeschool, Maaike Schaap. „Aan de hand van 16 thema’s kan een bedrijf worden gescoord. Waar kom ik vandaan met mijn bedrijf, en waar wil ik naartoe? De huidige en toekomstige generatie kan aan de hand van zowel ecologische en sociaal-economische thema’s, samen in overleg de boom invullen. Er ontstaat een visueel plaatje waarin de scores worden weergegeven. Als je het invult krijg je een vrij objectief beeld en het helpt om aan de strategie van het bedrijf te werken. Studenten vullen de boom in binnen diverse modules en daarnaast wordt hij ook buiten het onderwijs ingezet. Zo zijn we in samenwerking met het NAJK bezig met een pilot in Twente, waar jonge boeren de boom invullen en deze vervolgens presenteren aan hun eigen gezinnen.” De BoerenBoom kan worden ingevuld op www.boerenboom.nl.
De Casusbundel
Lector bij Hogeschool Windesheim, Judith van Helvert-Beugels, haalt aan dat het overdragen van een bedrijf met loslaten te maken heeft. „Het familiebedrijf is eigenlijk een soort extra kind en bij bedrijfsovername moet je daar afscheid van nemen. Hierdoor kunnen ouders soms hun kinderen voor de voeten gaan lopen, wat weer kan zorgen voor conflicten. In de agrarische sector wonen en werken gezinnen vaak op dezelfde plek, wat dit extra moeilijk maakt. Om handvaten te bieden ontwikelden we de Casusbundel. Hierin staan praktijkverhalen van bedrijfsovernames. Achterin de bundel staat een overzicht met lessen die je uit deze verhalen kunt trekken.” De benoemde hulpmiddelen zijn via de webiste van Groen Kennisnet te vinden.
