Hoe herken je pijn bij runderen?

Subjectieve beoordeling

1. Ethogrammen zijn systematische observaties van gedragingen over een bepaalde tijd.^2,3 De houding alsook de frequentie van specifieke gedragingen (v.b. het schudden met de kop) worden beoordeeld.
2. Numerieke beoordelingsschalen worden het meest gebruikt voor het beoordelen van pijn bij rundvee. Hierbij wordt pijn gescoord op een schaal van 0 of 1 (geen pijn) tot 10 (ondraaglijke pijn).^4,5,6
3. Het pijngezicht (‘pain face’) richt zich op vier kenmerken van het gezicht; oren, ogen, spieren en neus. Wanneer het dier pijn heeft, zijn de oren gespannen en naar achteren of beneden gericht (‘lamsoren). Daarnaast vertonen de ogen een gespannen of teruggetrokken blik en zijn ook de oog- en / of gezichtsspieren aangespannen. De neusgaten staan vaak wijdopen en gespannen. (Zie onderstaande afbeelding).

Hoewel subjectieve methoden nuttig zijn, kunnen ze beïnvloed worden door de ervaring en interpretatie van de waarnemer. ¹

Objectieve pijnbeoordeling

1. Cortisolmetingen geven een indicatie over hoeveel stress er is en wat de associatie met pijn is. Omdat ook andere factoren als management en omgeving de cortisolconcentraties beïnvloeden, moet deze parameter gecombineerd worden met andere indicatoren. ⁷ Dit om een onderscheid te maken tussen stress en pijngerelateerd ongemak. ⁸
2. Gedragsmetingen met sensoren: Activiteit kan worden gemeten met accelerometers om veranderingen in gedrag vast te stellen.⁹ Accelerometers registreren bewegingen via stappentellers, halsbanden of oormerken en worden ook gebruikt voor het geautomatiseerd monitoren van rundvee in de stallen.
3. Voeropname en herkauwactiviteit kunnen wijzen op pijn als er veranderingen hierin plaatsvinden. Halsters en andere meetinstrumenten maken het mogelijk om deze veranderingen te volgen. Een nadeel is wel dat de tijd voor het eten en herkauwen niet alleen negatief beïnvloed wordt door pijn, maar ook door stress en ziekte.¹⁰
4. Algometrie meet de mechanische druk dat een rund maximaal kan verdragen op een bepaald gebied (v.b. na het onthoornen), voordat er een defensieve of ontwijkende reactie optreedt. Een toename van de lokale gevoeligheid wordt geassocieerd met pijn.¹¹

BRD bij kalveren: een pijnlijk probleem

Bovine Respiratory Disease (BRD) is een veelvoorkomend probleem bij kalveren en wordt veroorzaakt door een combinatie van infecties, algemene gezondheid en bedrijfsomstandigheden. BRD heeft niet alleen een economische impact, met een aanzienlijk aandeel in kalversterfte, maar is ook een pijnlijke aandoening die aandacht vraagt. De economische impact van BRD is groot; verschillende studies tonen aan dat BRD verantwoordelijk is voor bijna een kwart van de kalversterfte.^12,13

Wat zijn de symptomen van BRD?

BRD is een zeer pijnlijke aandoening, waardoor adequate pijnstilling nodig is.^14,15 Kalveren met longontsteking uiten pijn onder andere door een hogere klinische score, ontlasting van een van de voorpoten overeenkomend met de aangetaste longzijde en minder activiteit.¹³

De ernst van de aandoening kan worden vastgesteld met een scorekaart (zie afbeelding). Een totaalscore hoger dan 6 wijst op een noodzaak tot behandeling.

Behandeling

Effectieve behandeling bestaat uit een combinatie van antibiotica en ontstekingsremmers (NSAID’s). NSAID’s verlagen koorts, verminderen pijn en ontsteking en bevorderen een sneller herstel. Bronchodilatoren kunnen indien nodig ook nog bijgegeven worden.

Conclusie

Pijnherkenning en -bestrijding bij rundvee vraagt om een zorgvuldige aanpak. Door een combinatie van subjectieve en objectieve methoden kunnen veehouders en dierenartsen tijdig pijn herkennen. Bij aandoeningen zoals BRD is daarnaast tijdige behandeling cruciaal voor herstel en om onnodig lijden te voorkomen.

Referenties:

1. Hudson C, Whay H, Huxley J: Recognition and managment of pain in cattle. In Pract. 30:126-134, 2008.
2. Fraser AF, Broom DM: Describing, recording and measuring behaviour, in Fraser AF, Broom DM (eds): Farm animal behaviour and welfare (ed 3), Vol CAB International 1990, pp 7-16.
3. Johnson CB, Gibson TJ, Flint P, et al: New techniques for pain recognition: What are the applications, where are the limits?, Proceedings, Proceedings of the Australian Animal Welfare Strategy International Conference, Conrad Jupiters, Gold Coast, Queensland, Australia, Queensland, Australia, 31 August – 3 September 2008.
4. Huxley JN, Whay HR: Current attitudes of cattle practitioners to pain and the use of analgesics incattle. Vet. Rec. 159:662-668, 2006.
5. Remnant JG, Tremlett A, Huxley JN, et al: Clinical attitudes to pain and use of analgesia in cattle - Where are we 10-years on? Vet. Rec. 181:400, 2017
6. Laven RA, Huxley JN, Whay HR, et al: Results of a survey of attitudes of dairy veterinarians in New Zealand regarding painful procedures and conditions in cattle. N. Z. Vet. J. 57:215-220, 2009.
7. Ogino M, Matsuura A, Yamazaki A, et al: Plasma cortisol and prolactin secretion rhythms in cattle under varying external environments and management techniques. Anim. Sci. J. 85:58-68, 2014.
8. Coetzee JF, Lubbers BV, Toerber SE, et al: Plasma concentrations of substance P and cortisol in beef calves after castration or simulated castration.Am. J. Vet. Res. 69:751- 762, 2008.
9. Olson ME, Ralston B, Burwash L, et al: Efficacy of oral meloxicam suspension for prevention of pain and inflammation following band and surgical castration in calves. BMC Vet. Res. 12:102, 2016.
10. Sutherland MA, Lowe GL, Huddart FJ, et al: Measurement of dairy calf behavior prior to onset of clinical disease and in response to disbudding using automated calf feeders and accelerometers. J. Dairy Sci. 101:8208-8216, 2018.
11. Heinrich A, Duffield TF, Lissemore KD, et al: The effect of meloxicam on behavior and pain sensitivity of dairy calves following cautery dehorning with a local anesthetic. J. Dairy Sci. 93:2450-2457, 2010.
12. Pardon B., Callens J., Maris J., van Praet W., Deprez P., Ribbens S. 2020. Pathogen-specific risk factors in acute outbreaks of respiratory disease in calves. Journal Dairy Science (103), p. 2556 – 2566.
13. Lowe G. L., Waas J. R., Schaefer A. L. Cox N. R., Stewart M. 2019. Physiological and behavioral responses as indicators for early disease detection in dairy calves. Journal of Dairy Science (6), p. 5389 – 5402.
14. Mijares S., Edwards-Callaway L., Roman-Muniz I. N., Coetzee J. F., Applegate T. J., Cramer M. C. 2023. Veterinarians’ perspective of pain treatment, and diagnostics for bovine respiratory disease in preweaned dairy calves. Frontiers in Pain Research (4), p. 1-11.
15. Martin S. M., Kleinhenz M. D., White B. J., Johnson B. T., Montgomery S. R., Curtis A. K., Weeder M. M., Blasi D. A., Almes K. M., Amachawadi R. G., Salih H. M., Miesner M. D., Baysinger A. K., Nicke;; J. S., Coetzee J. F. 2022. Asessment of pain associated with bovine respiratory disease and its mitigation with flunixin meglumine in cattle with induced bacterial pneumonia. Journal of animal science (100), p. 1-13.

Geschreven door drs. J. de Mul, werkzaam voor Dechra als productmanager Landbouwhuisdieren & Paard.